skattar og gjöld.
Frú forseti. Ég mæli fyrir hönd meiri hluta efnahags- og viðskiptanefndar fyrir nefndaráliti um frumvarp til laga um breytingar á ýmsum lögum um skatta og gjöld o.fl. Nefndin hefur fjallað um málið og fékk á sinn fund ýmsa gesti og bárust erindi og góðar umsagnir og því er nánar gerð skil í nefndarálitinu sem liggur fyrir.
Það kemur fram í því nefndaráliti sem ég ætla að reifa hér að í 18. gr. frumvarpsins er lagt til að lækka áfengisgjald um 50% af áfengum drykkjum sem framleiddir eru af litlum og sjálfstæðum framleiðendum. Umsagnir skiptist í tvær fylkingar, ef svo má segja. Annars vegar var tillögunni fagnað og hvatt til þess að gengið yrði lengra í samræmi við tilskipun Evrópuráðsins um slík efni og vísað til framkvæmdar m.a. í Danmörku og Finnlandi. Hins vegar var jafnframt bent á mikilvægi þess að draga ekki úr áhrifum áfengisgjaldsins sem hefði það að markmiði að takmarka skaða af áfengisneyslu. Meiri hlutinn styður breytingu frumvarpsins og telur að hún sé þýðingarmikið skref fyrir starfsemi lítilla framleiðenda víðs vegar um landið og að mati meiri hlutans hafi hún óveruleg áhrif á áfengisgjaldið almennt eða áfengisneyslu í landinu.
Frú forseti. Ég ætla að gera grein fyrir þeim breytingartillögum sem meiri hlutinn leggur til í þessu frumvarpi. og ber þá fyrst að nefna gistináttaskatt. Í frumvarpinu eru lagðar til breytingar á lögum um gistináttaskatt. Gistináttaskattur kemur til framkvæmda að nýju á næsta ári eftir að hafa verið frestað tímabundið vegna heimsfaraldursins. Frumvarpið leggur til að gildissvið laganna verði rýmkað þannig að gistináttaskattur verði jafnframt lagður á rekstraraðila skemmtiferðaskipa og nái til þess tímabils þegar skip dvelja innan tollsvæðis ríkisins. Þá er lagt til að greiddur verði gistináttaskattur af hverri seldri gistináttaeiningu fyrir hvern dvalargest sem er 18 ára og eldri. Að lokum leggur frumvarpið til að gistináttaskatturinn verði í öllum tilvikum 300 kr.
Frú forseti. Fyrir nefndinni voru reifuð ýmis sjónarmið um gistináttaskattinn og tilhögun hans og nefndin fjallaði talsvert um þetta og útfærslu á honum. Eftir þá vinnu leggur meiri hlutinn til þríþætta breytingu, ef svo má segja, á útfærslu gistináttaskatts. Í fyrsta lagi er lagt til að áfram verði miðað við að gistináttaskattur sé lagður á hverja selda gistináttaeiningu í stað þess að miðast við hvern dvalargest. Með þessu vill meiri hlutinn koma til móts við ábendingar um þann stutta fyrirvara sem aðilar hafa haft til að aðlagast breyttu fyrirkomulagi. Jafnframt vill meiri hlutinn koma til móts við sjónarmið þeirra sem bjóða ódýrari gistingu og herbergi sem ætluð eru fleiri gestum eins og víða er gert á landsbyggðinni.
Í öðru lagi leggur meiri hlutinn til breytingar á fjárhæð gjaldsins. Fyrir gistingu á gististað sem hefur rekstrarleyfi í flokki II–IV, sbr. lög um veitingastaði, gististaði og skemmtanahald, verði gjaldið 600 kr. Fyrir gistingu á skemmtiferðaskipi á meðan það dvelur í höfn hér á landi eða annars staðar á tollsvæði ríkisins verði 1.000 kr. Gjald á tjaldsvæði verður óbreytt 300 kr. Það ber að hafa í huga þegar rætt er um þessar fjárhæðir að það er verið að snúa frá kerfisbreytingu þannig að gistináttagjaldið endurspegli það sem lagt var upp með í frumvarpinu.
Í þriðja lagi varðandi þessar breytingar leggur meiri hlutinn til að undanþága um að undanskilja greiðslur á gistináttaskatti vegna dvalargesta yngri en 18 ára falli brott. Það kom í ljós að utanumhald vegna aldurs gesta getur verið flókið í framkvæmd og auk þess á slík undanþága ekki við í ljósi breyttrar tilhögunar gjaldsins, þ.e. að gistináttaeiningin verður áfram. Miðað við þessar forsendur mun gistináttaskattur skila 3,8 milljörðum í tekjur árið 2024 í ríkissjóð.
Þessu tengdu beinir meiri hlutinn því til stjórnvalda að taka til skoðunar fyrirkomulag gistináttaskatts með það fyrir augum að auka skilvirkni í kerfinu. Meiri hlutinn telur að skoða þurfi hvernig megi taka tillit til gistingar sem leigð er út á stafrænum vettvangi, eins og Airbnb og slíkt. Jafnframt þarf að taka til skoðunar hvort unnt sé að koma því við að gistináttaskattur verði lagður á breiðari grunni og skattstofninn breikkaður og má þá nefna sem dæmi að enginn gistináttaskattur er lagður á vegna heimagistingar og gistingar á vegum húsbílaleigna. Þetta hefur verið þekkt í þjóðfélaginu undir enska heitinu „campervans“. Meiri hlutinn leggur þó áherslu á að samkeppnisstöðu á þessum markaði verði ekki raskað og fundnar verði leiðir til þess að jafnræði sé haft að leiðarljósi þegar kemur að gjaldtöku.
Þá leggur meiri hlutinn til breytingu á frumvarpinu sem snýr að tekjuskattsskyldu erlendra aðila. Í 7. gr. frumvarpsins er lagt til að allir aðilar sem njóta hvers konar tekna, eða ígildi tekna, en þeirra sem taldar eru upp í öðrum töluliðum 1. mgr. 3. gr. tekjuskattslaga, frá íslenskum aðilum eða föstum starfsstöðvum, þó ekki af vörusölu, beri takmarkaða skattskyldu. Í umsögnum var bent á að tillagan fæli í sér mun víðtækari skattlagningarrétt en nú væri fyrir hendi. Ákvæðið mætti skilja svo að hvers kyns þjónusta erlendra aðila, einnig sú sem innt væri af hendi á erlendri grundu, yrði skattskyld hér á landi ef kaupandi þjónustunnar væri íslenskur. Ef íslenskur einstaklingur kaupir þjónustu erlendis frá þá mátti skilja það sem svo að erlendi aðilinn væri skattskyldur á Íslandi af þeim tekjum, til að mynda ef það væri bein áskrift að stafrænum vettvangi eins og Netflix eða slíkt skemmtanaafþreyingarefni þá væri slík starfsstöð eða fyrirtæki erlendis hugsanlega skattskylt á Íslandi. Það þarf ekki að horfa mjög lengi á málið til að sjá að slíkt væri algjörlega án fordæma og þetta væri fordæmalaus skattlagning sem hvorki þekkist á Norðurlöndunum né eiginlega neins staðar annars staðar innan Evrópska efnahagssvæðisins, eins langt og nefndin gat rýnt í málið. Þetta gæti haft þau áhrif að erlendir aðilar drægju úr þjónustuframboði sínu hér á landi. Að þessu öllu virtu leggur meiri hlutinn til að þessi tillaga frumvarpsins verði felld brott eins og svo margar góðar umsagnir lögðu til.
Frú forseti. Í 9. gr. frumvarpsins eru lagðar til orðalagsbreytingar á 4. mgr. 15. gr. tekjuskattslaga varðandi frestun skattlagningar söluhagnaðar af landi bújarða og ófyrnanlegum náttúruauðæfum, þ.e. vegna öflunar íbúðarhúsnæðis til eigin nota í tengslum við lok búrekstrar. Í framkvæmd hefur ákvæðið verið túlkað þannig að öflun íbúðarhúsnæðis þurfi að tengjast lokum búrekstrar og sé sú framkvæmd fest í sessi með umræddri breytingu.
Í umsögnum og hjá gestum sem komu fyrir nefndina kom það fram að óskýrleika mætti finna í þessu ákvæði. Þar kæmi ekki fram áskilnaður eða skilyrði fyrir rekstrarformi búrekstursins. Það væri því óljóst hvort bóndi, sem hefði haft búrekstur sinn í einkahlutafélagi og ætti ýmist jörðina persónulega eða hún væri í eigu félagsins, uppfyllti skilyrði ákvæðisins. Þá kom fram að með setningu laga um breytingu á lögum um tekjuskatt og eignarskatt frá 2001 var lögfest heimild fyrir einstaklinga til að færa einstaklingsrekstur yfir í einkahlutafélag að ákveðnum skilyrðum uppfylltum án þess að skattskyldur söluhagnaður myndaðist. Einstaklingar í búrekstri hefðu kannski ekki fylgt þessari hvatningu hins opinbera um að færa reksturinn í einkahlutafélag ef þeir hefðu vitað að með því myndu þeir einhverjum árum síðar eða áratug síðar glata rétti sínum til nýtingar á heimild tekjuskattslaganna sem ætlað væri að auðvelda kynslóðaskipti í landbúnaði.
Meiri hlutinn tekur undir þessi sjónarmið og telur rétt að mismuna bændum ekki við kynslóðaskipti eftir því hvort rekstur þeirra hefur verið á persónulegri kennitölu eða í einkahlutafélagi.
Frú forseti. Í frumvarpinu eru ákvæði um afnám tollfrelsis skemmtiferðaskipa, þ.e. lagt er til að skemmtiferðaskip, sem skráð eru erlendis en notuð í innanlandssiglingu hér við land í allt að fjóra mánuði á ári á hverju tólf mánaða tímabili, njóti ekki lengur tollfrelsis. Fyrir nefndinni kom fram að þessar siglingar hefðu haft jákvæð fjárhagsleg áhrif á smærri áfangastaði víða á landsbyggðinni. Þá væri enginn fyrirvari, ef svo má segja, á þessu afnámi og engin leið fyrir fyrirtæki í þessum rekstri eða starfsemi að bregðast við þar sem ferðir næstu ára hafi nú þegar verið seldar. Þá var á það bent, sem nefndin horfði til, að áhrif þessara breytinga hefðu ekki verið nægjanlega vel metin.
Meiri hlutinn leggur því til að gildistöku ákvæðisins um afnám tollfrelsis verði frestað um eitt ár og beinir því til stjórnvalda að taka málið til skoðunar í samráði við hagsmunaaðila og hagaðila sem að þessu koma, þar með talið sveitarfélög, að rýna mögulegar fjárhagslegar afleiðingar þessarar breytingar.
Þá leggur meiri hlutinn til að virðisaukaskattsívilnun fyrir rafmagns- og vetnisbifhjól, létt bifhjól sem ganga fyrir rafmagni og reiðhjól, verði framlengd um eitt ár, enda sé um að ræða umhverfisvæn farartæki sem eru til þess fallin að draga úr bílaumferð og fjölga í hópi þeirra sem ferðast með vistvænum hætti. Eins hafa komið fram upplýsingar þess efnis að í tengslum við þá kerfisbreytingu sem er að eiga sér stað, þ.e. að dregið verði úr ívilnunum við innkaup umhverfisvænna tækja og styrkurinn færður til Orkustofnunar með beinum fjárframlögum, þá eru þessi tilteknu tæki ekki þar undir að svo stöddu. Það er ein meginástæða þess að meiri hlutinn leggur til framlengingu á þessari ívilnun.
Frú forseti. Í bráðabirgðaákvæði í lögum um vörugjald af ökutækjum, eldsneyti o.fl., er kveðið á um tímabundna undanþágu vegna útreikninga vörugjalda af húsbílum. Ákvæðið kom í lögin á 150. löggjafarþingi og hefur verið framlengt þrívegis um eitt ár í senn. Meiri hlutinn telur því orðið tímabært að þessi undanþága fari að falla niður og innheimt verði vörugjöld á húsbílum sem ganga fyrir jarðefnaeldsneyti í samræmi við útblástur þeirra. Þó telur nefndin, í ljósi forsögu málsins og hvernig það er til komið og hvernig það hefur æxlast, að gefa þurfi gaum þeim einstaklingum og lögaðilum sem í hlut eiga ákveðinn tíma til aðlögunar. Er því lagt til að gildistíminn verði framlengdur til 1. október 2024.
Frú forseti. Aðrar breytingar sem meiri hlutinn leggur jafnframt til eru að höfðu samráði við fjármála- og efnahagsráðuneytið og vísast nánar til þeirra í nefndaráliti ásamt nokkrum tæknilegum breytingum sem ekki er ætlað að hafa efnisleg áhrif.
Frú forseti. Ég vil nú víkja máli mínu að þeim breytingartillögum í nefndaráliti er snúa að náttúruhamförum og því ástandi sem er uppi í Grindavíkurbæ. Hér er um að ræða þrjár veigamiklar breytingar og ég ætla að rekja þær.
Í fyrsta lagi er breyting á lögum um tekjuskatt. Í minnisblaði fjármála- og efnahagsráðuneytis er lagt til að tvö ákvæði til bráðabirgða bætist við lög um tekjuskatt. Fyrra ákvæðið varðar samkomulag sem þrír stærstu viðskiptabankarnir gerðu í samvinnu við Samtök fjármálafyrirtækja og varða niðurfellingu vaxta og verðbóta af skuldum vegna íbúðalána Grindvíkinga í nóvember og desember 2023 og janúar 2024. Útfærsla á niðurfellingu verði á forræði banka og takmarkar hún ekki að þeir geti veitt viðskiptavinum sínum frekari fyrirgreiðslu. Viðskiptabankar hafa auk þess boðið Grindvíkingum greiðsluskjól. Seinna ákvæðið varðar heimild ráðherra til að kveða á um niðurfellingu eða takmörkun á skyldu til fyrirframgreiðslu tekjuskatts á árinu 2024 fram að álagningu opinberra gjalda það ár vegna tekna ársins 2023. Fram kemur í minnisblaði að nýti ráðherra heimildina muni tekjuskattur utan staðgreiðslu koma í auknum mæli eða alfarið til greiðslu á reglubundnum gjalddögum eftir almenna álagningu opinberra gjalda á árinu 2024.
Með vísan til framangreinds og nánari umfjöllunar í minnisblaði ráðuneytisins leggur meiri hlutinn til viðeigandi breytingu á lögum um tekjuskatt.
Í annan stað er um að ræða breytingu á lögum um staðgreiðslu opinberra gjalda og lögum um tryggingagjald. Í minnisblaði fjármála- og efnahagsráðuneytis er lagt til að nýtt ákvæði til bráðabirgða bætist annars vegar við lög um staðgreiðslu opinberra gjalda og hins vegar við lög um tryggingagjald. Í minnisblaðinu segir um þessi ákvæði að lagt sé til að launagreiðendur, sem eiga í tímabundnum rekstrarörðugleikum vegna tekjufalls sem leiðir af almennum samdrætti vegna náttúruhamfara í Grindavík, geti óskað eftir greiðslufresti á allt að þremur greiðslum í ríkissjóð á afdregnum skatti í staðgreiðslu og á tryggingagjaldi í staðgreiðslu sem falla munu í gjalddaga 1. desember 2023 til og með 1. febrúar 2024. Greiðslur sem frestað er falla í gjalddaga og eindaga 15. apríl 2024 enda hafi skilyrði frestunar verið til staðar.
Leggur meiri hlutinn til breytingu í samræmi við framangreint.
Í þriðja lagi er um að ræða breytingu á lögum um virðisaukaskatt. Í títtnefndu minnisblaði fjármála- og efnahagsráðuneytisins er lagt til að nýtt ákvæði til bráðabirgða bætist við lög um virðisaukaskatt. Þar kemur fram að í ljósi aðstæðna vegna náttúruhamfara í Grindavíkurbæ sé lagt til að á ótvíræðan hátti verði kveðið á um að ríkisskattstjóra skuli heimilt að fella niður álag vegna vanskila á virðisaukaskatti, sbr. 27. gr. laganna, samkvæmt tilmælum eða að höfðu samráði við ráðherra vegna uppgjörstímabils, sbr. 24. gr., frá og með 1. september 2023 til og með 31. desember 2024, enda kunni utanaðkomandi eða óviðráðanleg atvik að hamla almennt greiðslu virðisaukaskatts á réttum tíma. Ljóst er að miklir hagsmunir geta verið í húfi fyrir þá aðila sem sjá ekki fram á að geta staðið skil á virðisaukaskatti á gjalddaga þess uppgjörstímabils sem um ræðir, til að mynda vegna rekstrarstöðvunar í kjölfar náttúruhamfara í Grindavík. Gert er að skilyrði að virðisaukaskattsskyldur aðili hafi haft skráð lögheimili og/eða skráða starfsstöð í Grindavíkurbæ hinn 10. nóvember 2023 þegar bærinn var rýmdur vegna náttúruhamfara. Einnig er gert að skilyrði að virðisaukaskattsskyldur aðili hafi haft skráð lögheimili og/eða skráða starfsstöð í Grindavíkurbæ í lok þess uppgjörstímabils sem fellur undir tímabil niðurfellingar álags.
Með vísan til framangreinds og nánari umfjöllunar í minnisblaði ráðuneytisins leggur meiri hlutinn til viðeigandi breytingu á lögum um virðisaukaskatt.
Að öllu þessu sögðu leggur meiri hlutinn til að þessar breytingar eins og gerð hefur verið grein fyrir og lagðar eru fram á sérstöku þingskjali verði samþykktar.
Undir álit meiri hluta efnahags- og viðskiptanefndar rita, auk þess sem hér stendur, hv. þingmenn Ágúst Bjarni Garðarsson, Diljá Mist Einarsdóttir, Guðbrandur Einarsson, Jóhann Friðrik Friðriksson og Steinunn Þóra Árnadóttir.
Frú forseti. Þessu áliti meiri hluta efnahags- og viðskiptanefndar til viðbótar vil ég gera stuttlega grein fyrir breytingartillögu sem ég hef borið upp hér við 2. umræðu þessa máls á þskj. 786. Þessi tillaga varðar ákveðna breytingu á virðisaukaskattslögum og tengist því að bílaleigum sem nutu ívilnunar á árunum 2021–2023 vegna innflutnings á hreinorkubifreiðum verði gert kleift næstu tvö ár að vera undanþegnar virðisaukaskattsskyldu eða útskatti við endursölu á þeim bifreiðum sem þær hafa yfir að ráða. Þessi tillaga er sem sagt um að skattaðilum sem hafa starfsleyfi til rekstrar ökutækjaleigu verði heimilt við endursölu að undanþiggja frá skattskyldri veltu að hámarki 5,5 millj. kr. vegna rafmagns- og vetnisbifreiðar og að hámarki 2 millj. kr. vegna tengiltvinnbifreiðar. Þá er gerð tillaga um að heimild samkvæmt 1. tölulið sé bundin þeim skilyrðum að bifreiðin hafi verið keypt eftir 1. janúar 2021, að virðisaukaskattur hafi verið felldur niður við kaupin og að hægt sé að leggja fram reikninga eða önnur gögn til Skattsins sem staðfesta framangreint.
Þessi atriði komu mjög til umfjöllunar í efnahags- og viðskiptanefnd þegar þetta frumvarp sem hér um ræðir var til umfjöllunar. Í allmörgum umsögnum var einnig farið yfir þetta atriði. Þetta atriði var hins vegar ekki að finna í frumvarpi hæstv. fjármála- og efnahagsráðherra sem lá fyrir nefndinni um skatta og gjöld sem er hér til umræðu. Að óbreyttu mun sú heimild sem er í gildi um ákveðnar undanþágur fyrir bílaleigur falla niður núna 31. desember 2023. Þessi breyting gengur út á það, frú forseti, að þeir bílar sem voru fluttir inn án virðisaukaskatts eða innskatts, þeir bílar sem voru fluttir inn eftir 1. janúar 2021 — það verði heimilt að undanþiggja þá útskatti við endursölu. Hvað þýðir þetta? Jú, það þýðir að hér er verið að gera ráð fyrir því að þessir rekstraraðilar geti komið þeim hreinorkubifreiðum frá sér á sömu forsendum og þegar bifreiðarnar voru keyptar inn. Það er eðlilegt af því að það er í grunninn það sem virðisaukaskattskerfið gengur út á þegar kemur að virðisaukaskattsskyldum aðila, að innskatturinn og útskatturinn fari saman. Í þessu tilviki eru ívilnanir vegna innflutnings á hreinorkubifreiðum að falla niður vegna kerfisbreytinga og ríkisstuðningi beint í Orkusjóð og þá myndast mjög sérkennilegt ástand sem er talið rétt að bregðast við.
Þetta var, frú forseti, til umfjöllunar í efnahags- og viðskiptanefnd en kemur til í tengslum við afgreiðslu á öðru máli sem er í meðförum hjá nefndinni og varðar kílómetragjald á hreinorkubifreiðar og tengiltvinnbifreiðar og verður þannig að þessari tillögu í heildarsamhengi hlutanna. Þessi tillaga er sem sagt lögð hér fram með samþykki og vilja meiri hluta nefndarinnar þó að hún sé lögð fram í mínu nafni.
Frú forseti. Ég hef þá lokið umfjöllun um nefndarálit meiri hluta efnahags- og viðskiptanefndar í máli 468 og gert grein fyrir þeirri breytingartillögu sem ég hef lagt fram í þá umræðu.
