veiðar í fiskveiðilandhelgi Íslands og stjórn fiskveiða.

Frú forseti. Í dag er meiri hluti atvinnuveganefndar að leggja fram frumvarp um kvótasetningu grásleppu, frumvarp sem er mjög umdeilt víða um land. Það vekur sérstaka athygli að frumvarpið er lagt fram af meiri hluta nefndar en ekki sem ríkisstjórnarfrumvarp þrátt fyrir að frumvarp sama efnis hafi verið lagt fram af ríkisstjórninni í fyrra en náðist ekki að klára eins og ansi mörg önnur mál síðasta vor. Það er einnig athyglisvert að reikna má með að sams konar breytingar á lögum sé eflaust að finna í drögum að stóra sjávarútvegsfrumvarpi hæstv. matvælaráðherra. En hvers vegna er þá meiri hlutinn að leggja fram sitt eigið frumvarp? Jú, virðulegi forseti, svarið er mjög einfalt: Hv. þingmenn Sjálfstæðis- og Framsóknarflokks hafa nefnilega sammælst um það að afgreiða ekki nein frumvörp frá hæstv. matvælaráðherra í hefndarskyni fyrir það að hafa stoppað ómannúðlegar hvalveiðar í sumar sem leið. Með því að leggja frumvarpið fram nær óbreytt í nafni meiri hluta nefndarinnar er þannig hægt að tryggja framgang málsins innan þingsins án þess að gefa hæstv. matvælaráðherra stig í kladdann fyrir hafa klárað eitthvert frumvarp.

Já, þetta er frumvarp frá meiri hlutanum og eins og kannski heyrðist hér hjá hv. þm. Ingu Sæland á undan mér og frá mér nú á eftir þá erum við í minni hluta nefndarinnar alls ekki sammála því hvernig þetta frumvarp er fram komið og mikilvægt er, virðulegi forseti, að þetta mál sé ekki keyrt í einhverju offorsi í gegnum nefndina. Legg ég því til að frumvarpinu verði vísað til atvinnuveganefndar eftir þessa umræðu og að það fái þar hefðbundið umsagnar- og umræðuferli þrátt fyrir að hafa komið fram áður.

Snúum okkur aðeins að innihaldi frumvarpsins, kvótasetningu á grásleppu. Við allar breytingar á lögum um stjórn fiskveiða er mikilvægt að hafa það grundvallarstef í huga að líta ber á sjávarauðlindina sem sameiginlega og ævarandi eign íslensku þjóðarinnar. Í íslenska aflamarkskerfinu, eins og það er skilgreint í lögum um stjórn fiskveiða, felst takmörkun á þessum rétti þjóðarinnar þar sem aflaheimildum er úthlutað með hætti sem færir fáum aðilum langvarandi eignarráð yfir sameiginlegum auðlindum þjóðarinnar og heimild til ráðstöfunar á þeim. Engu að síður er núverandi kerfi það sem íslenska þjóðin býr við og mikilvægt að gæta þess að öll lagasetning byggist á þeim raunveruleika sem núverandi lagaumhverfi býður upp á.

Í frumvarpinu er lagt til að heimilað verði að úthluta aflahlutdeild til veiða á grásleppu. Sambærilegt mál en þó einnig með ákvæðum um sandkola og hryggleysingja var áður til meðferðar á 151. löggjafarþingi en varð ekki útrætt. Við framlagningu málsins á 152. löggjafarþingi voru felld út ákvæði er varða hlutdeildarsetningu grásleppu en þess í stað staðfest hlutdeildarsetning á sandkola og hryggleysingjum. Eins og áður sagði lagði síðan hæstv. matvælaráðherra fram frumvarp nær samhljóða þessu frumvarpi á síðasta löggjafarþingi.

Þegar væntingar eru gerðar til þess að slík kvótasetning kunni að fara fram skapar það hvata til kappveiða þar sem veiðimenn keppast við að ná veiðireynslu sem verði grundvöllur til kvótaúthlutunar. Slíkt er afar óheppilegt, bæði fyrir sjómennina sjálfa sem leggja á sig aukna vinnu og aukna slysahættu en einnig fyrir nytjastofninn sjálfan. Grundvallaratriði við fiskveiðistjórn er að viðhöfð sé vísindaleg stjórn á því hvaða veiði er heimiluð og hvernig aflahlutdeild er úthlutað. Það er nauðsynlegt að vernda nytjastofna við Íslandsstrendur, stuðla að sjálfbærum veiðum og standa vörð um atvinnu þeirra sem stunda veiðar.

Við útvíkkun kvótakerfisins eins og þá sem lögð er til með kvótasetningu á grásleppu vakna þó spurningar um grundvöll kerfisins sem byggt er á. Það er óumdeilt að núverandi fiskveiðistjórnarkerfi, þar sem aflahlutdeild er úthlutað á grundvelli veiðireynslu og þar sem framsal aflahlutar er heimilað, hefur leitt til þess að yfirráð yfir sjávarauðlindum landsins hafa safnast á fáar hendur. Fáir aðilar hafa mikil yfirráð í íslenskum sjávarútvegi og njóta þeirra takmörkuðu eignarréttinda sem aflahlutdeild fylgir, sem er þó ekki takmarkaðri en svo að þeir geta nokkurn veginn gengið að nýtingu hennar vísri um ókomna tíð. Hagnýting auðlindanna er þar með orðin nokkurs konar einkamál þessarar konungsfjölskyldu íslenska fiskveiðistjórnarkerfisins. Það að færa fleiri nytjastofna undir þetta sama kerfi mun að lokum leiða til sömu samþjöppunar og sést hefur í öðrum nytjastofnum.

Markmið laga um stjórn fiskveiða er að stuðla að verndun og hagkvæmri nýtingu þeirra og tryggja með því trausta atvinnu og byggð í landinu. Að okkar mati gengur frumvarpið þvert á markmið laganna um vernd fiskstofna, almannahag og byggðasjónarmið og snýr frekar að því að útvíkka núverandi fiskveiðistjórnarkerfi sem hefur sætt vaxandi gagnrýni almennings um árabil.

Kvótakerfið er mannanna verk og ekki meitlað í stein. Við alla endurskoðun, breytingu eða útvíkkun á því verða hlutaðeigandi að þora að spyrja sig hvort kerfið þjóni heildarhagsmunum þjóðarinnar. Ef svo er ekki verða stjórnmálamenn að hafa til þess þor og hugrekki að gera þær breytingar á kerfinu sem þörf er á.