skráning foreldratengsla.
Virðulegi forseti. Ég mæli hér fyrir tillögu til þingsályktunar um skráningu foreldratengsla. Tillagan er efnislega samhljóða tillögu Svandísar Svavarsdóttur frá 146. þingi sem var samþykkt en kom aldrei til framkvæmda. Flutningsmenn þessarar tillögu, ásamt þeirri sem hér stendur, eru hv. þingmenn Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir, Orri Páll Jóhannsson, Oddný G. Harðardóttir, Þórunn Sveinbjarnardóttir, Dagbjört Hákonardóttir, Hanna Katrín Friðriksson og Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir.
Tillagan hljómar svo, með leyfi forseta:
„Alþingi ályktar að fela dómsmálaráðherra að setja reglugerð á grundvelli ákvæðis 6. mgr. 7. gr. barnalaga, nr. 76/2003, um form og framkvæmd skráningar barns í þjóðskrá, með það að markmiði að afnema mismunun í skráningu foreldratengsla.“
Á 153. löggjafarþingi lagði sú sem hér stendur fram fyrirspurn til hæstv. innviðaráðherra um jafnræði í skráningu foreldratengsla. Fyrirspurnin var liður í eftirfylgni með áðurnefndri þingsályktun Svandísar Svavarsdóttur um jafnræði í skráningu foreldratengsla sem Alþingi samþykkti á 146. löggjafarþingi en kom ekki til framkvæmda. Í svari hæstv. ráðherra kemur fram að verklag Þjóðskrár sé ekki í samræmi við nefnda þingsályktun þar sem stofnunin sé bundin við ákvæði barnalaga, þar með talið sérreglur 6. gr. um tæknifrjóvgun. Þrátt fyrir skýran vilja löggjafans til að breyta framkvæmd Þjóðskrár er henni enn háttað á þann veg að mæðrum í samkynja hjúskap eða skráðri sambúð er einum gert að afhenda Þjóðskrá yfirlýsingu um að barn þeirra sé getið með tæknifrjóvgun, ellegar verði sú kona ein skráð foreldri sem ól barnið. Sama krafa er ekki gerð til gagnkynhneigðs fólks í hjúskap eða skráðri sambúð sem hefur eignast barn með aðstoð tæknifrjóvgunar þar sem faðernisreglan gildir.
Virðulegi forseti. Með lögum um kynrænt sjálfræði var kveðið á um skyldu móður til að feðra barn sitt þegar feðrunarreglur 2. og 6. gr. barnalaga eiga ekki við. Í áðurnefndri greinargerð segir að lagðar séu til grundvallarbreytingar á merkingu hugtakanna móðir og faðir sem ekki endurspegli uppruna kynfrumna eða líffræðilegan uppruna barns með sama hætti og í þágildandi lögum. Þá segir um 5. gr. frumvarpsins: „Þessi breyting hefur það í för með sér að konur í hjúskap eða skráðri sambúð sem eignast saman barn sem getið er við tæknifrjóvgun teljast báðar mæður þess.“ Þrátt fyrir að teljast báðar mæður barnsins þurfa mæður í samkynja sambandi einar að afhenda Þjóðskrá Íslands yfirlýsingu um að barn þeirra sé getið með tæknifrjóvgun, eins og áður segir. Pater est-reglan virðist því ganga framar ákvæðum 3. mgr. 6. gr. barnalaga sem er efnislega samhljóða 2. mgr. 6. gr. og kveður á um að maður sem samþykkt hefur að tæknifrjóvgun fari fram á eiginkonu sinni teljist faðir barns sem þannig er getið. Í framkvæmd fer því ekki fram könnun og þar með staðfesting á því að barn hafi verið getið með tæknifrjóvgun ef um er að ræða gagnkynhneigt par í hjúskap eða sambúð. Benda má á að réttur barna til að þekkja uppruna sinn er þar með ekki tryggður í þeim tilvikum eins og kveðið er á um í barnalögum og í barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna.
Virðulegur forseti. Þetta mál varðar einfalda framkvæmd. Þrátt fyrir það er þetta birtingarmynd stærra vandamáls sem varðar mannréttindi hinsegin fólks. Kerfisbundin vandamál eins og þessi viðhalda mismunun í samfélaginu. Að gera þá kröfu til þeirra kvenna einna sem eignast saman barn að þær sanni aðild tæknifrjóvgunar að getnaði barn síns er sömuleiðis hluti af því öráreiti sem aðeins fólk í sömu sporum getur sett sig í. Á tímum þar sem er bakslag í réttindabaráttu hinsegin fólks er algjör tímaskekkja að prógressíf stjórnvöld hafi ekki komið því í verk að leiðrétta þetta kerfisbundna misrétti, sér í lagi þegar skýr vilji löggjafans er til staðar. Sá vilji var skýr við samþykkt þingsályktunar um jafnræði í skráningu foreldratengsla á 146. löggjafarþingi.
Verði þessi tillaga samþykkt verður dómsmálaráðherra falið að setja reglugerð á grundvelli ákvæðis 6. mgr. 7. gr. barnalaga um form og framkvæmd skráningar barns í þjóðskrá en slík reglugerð hefur ekki verið sett. Flutningsmenn árétta að ekki er um heimild ráðherra til setningar reglugerðar að ræða heldur er ráðherra með ákvæðinu falið að setja slíka reglugerð. Eins og fram kemur í greinargerð með áðurnefndum lögum um kynrænt sjálfræði, nr. 49/2021, er með setningu slíkrar reglugerðar hægt að taka til skoðunar hvernig haga megi skráningu á sem aðgengilegastan hátt með hliðsjón af gildandi lögum. Flutningsmenn telja afar brýnt að reglugerðin verði sett hið fyrsta og ákvæði hennar útfærð á þann veg að sú mismunun í framkvæmd á skráningu foreldratengsla sem nú viðgengst verði afnumin.
