14.05.1975
Efri deild: 92. fundur, 96. löggjafarþing.
Sjá dálk 4198 í B-deild Alþingistíðinda. (3463)

285. mál, lán fyrir Flugleiðir hf.

Fjmrh. (Matthías Á. Mathiesen):

Herra forseti. Með frv. því, sem hér liggur fyrir, leitar ríkisstj. eftir heimild Alþ. til að veita Flugleiðum hf. ríkisábyrgð, þ.e.a.s. sjálfskuldarábyrgð á lánum að fjárhæð 18.5 millj. bandaríkjadala vegna flugvélakaupa og til að bæta rekstrarfjárstöðu félagsins.

Flugleiðir áforma nú að kaupa til landsins tvær flugvélar af gerðinni DC-8-63, sem verið hafa í notkun frá árinu 1970 á flugleiðum félagsins. Um flugvélar þessar hefur gilt kaupleigusamningur þannig að viss hluti verðs vélanna hefur verið greiddur með leigugjaldi. Eins og fram kemur í aths. með frv. var verðmæti þeirra tveggja véla, sem hér um ræðir, áætlað 21 millj. bandaríkjadala við gerð kaupleigusamningsins, en félagið á nú 13.5 millj. dala ógreiddar af því verði til þess að eignast flugvélarnar.

Forráðamenn Flugleiða hf. sneru sér til ríkisstj. í okt. s.l. og greindu henni frá þessum áformum. Jafnframt gerðu þeir ríkisstj. grein fyrir fjárhagslegum erfiðleikum í rekstri fyrirtækisins síðari hluta ársins 1974 og á árinu 1975. Rekstur Flugleiða hf. hefur ekki farið varhluta af þeim erfiðleikum, sem flugfélög viða um heim hafa átt í á undanförnum mánuðum í kjölfar aukins rekstrarkostnaðar, einkum af völdum eldsneytishækkana og almenns efnahagssamdráttar sem víða hefur leitt af sér samdrátt í farþegaflugi.

Vegna erfiðrar rekstrarstöðu tóku Flugleiðir hf. rekstraráform sín fyrir árið 1976 til endurskoðunar á síðari hluta ársins 1974. Þessi endurskoðun leiddi til þess að fækkað var um eina DC-8 flugvél í sumaráætlun 1975 og verða þær nú þrjár í stað fjögurra áður. Þrátt fyrir endurskoðuð rekstraráform ársins 1975 til lækkunar útgjalda taldi félagið að til þess að tryggja reksturinn yfir vetrarmánuðina og á þessu ári þyrfti félagið auk árstíðabundinna lána lán til 5 ára að upphæð 5 millj. bandaríkjadala.

Ríkisstj. tók áðurnefnda málaleitan Flugleiða hf. til skoðunar og kannaði fjárhagsstöðu fyrirtækisins og önnur þau atriði í rekstri þess sem snerta þetta mál, Það var meginniðurstaða ríkisstj. að fyrirgreiðsla ríkisins við útvegun rekstrarfjármagns yrði ekki skilin frá fyrirsjáanlegum og nauðsynlegum flugvélakaupum félagsins á þessu ári, Með því að nýta ekki kauparéttinn í flugvélunum, sem áður er getið, fyrirgerði félagið þeim möguleika á aukningu á eigin fé sem það hafði þegar greitt í formi leigu á flugvélunum. Það var einnig mat ríkisstj., að áætlanir félagsins um rekstrarfjárþörf væru raunhæfar.

Með hliðsjón af niðurstöðu framangreindrar athugunar ákvað ríkisstj. að leggja fram þetta frv. og óska eftir heimild Alþ. til að veita Flugleiðum hf. sjálfskuldarábyrgð fyrir hinum umbeðnu lánum, annars vegar til flugvélakaupanna og hins vegar til að bæta rekstrarfjárþörf félagsins svo sem áður er lýst. Það vegur þó þyngst um þá ákvörðun ríkisstj. að leggja fram þetta frv. að sú hefur jafnan verið stefna íslenskra stjórnvalda að tryggja yrði forræði íslendinga á samgöngum sínum viða um heiminn. Í samræmi við þessa meginstefnu hefur ríkissjóður komið flugfélögunum til aðstoðar við flugvélakaup og ábyrgð á rekstrarlánum um langt árabil.

Flugsamgöngur sem atvinnuvegur og móttaka erlendra ferðamanna eru í dag þýðingarmikill liður í Gjaldeyrisöflun þjóðarinnar. Þess má geta að á árinu 1974 var hlutur Flugleiða hf. í reglubundnu farþegaflugi yfir Norður-Atlantshafið um 3%. Félagið flutti hingað um 68 þús. útlenda farþega og um 13 þús. farþegar Flugleiða hf. á leiðinni milli Evrópu og Ameríku höfðu viðkomu í landinu í lengri eða skemmri tíma á árinu 1974. Þessir viðkomufarþegar hefðu varla komið hingað til lands ef þeir hefðu ekki verið farþegar Flugleiða hf. Á árinu 1974 fluttu Flugleiðir hf. samtals yfir 60 þús. farþega til og frá landinu og innanlands, þar af rúmlega 400 þús. farþega í millilandaflugi. Í árslok störfuðu hjá félaginu samtals 1623 starfsmenn við þennan flugrekstur og skylda starfsemi, þar af 1167 á Íslandi. Ekkert erlent flugfélag heldur nú uppi reglubundnu farþegaflugi til Íslands á eigin spýtur.

Ég vil taka það fram að ríkisstj. telur rétt, þar sem hér er um óvenjuháa ábyrgðartryggingu að ræða, að setja jafnframt skilyrði fyrir henni um eftirlit með fjárhagslegum ákvörðunum félagsins, ákvörðunum um rekstur og um að hlutafé í Flugleiðum hf. verði aukið. Um það má deila hver afskipti ríkisvaldið eigi að hafa af rekstri Flugleiða hf. og annarra slíkra fyrirtækja. Ég tel þó að hér sé um svo stórt mál að ræða að ríkisvaldinu sé rétt og skylt að binda ábyrgðarveitingu þeim skilyrðum sem í frv. felast.

Eftir að frv. þetta var flutt í Nd. og fjh.- og viðskn. Nd. tók málið til meðferðar, þá voru á sameiginlegum fundum fjh.- og viðskn. beggja d. lagðar fram þær skýrslur og þau gögn sem ríkisstj. hafði undir höndum til að upplýsa þetta mál og veita þm. þær upplýsingar sem hægt var og þeir höfðu óskað eftir. Í nál. meiri hl. fjh.og viðskn. Nd. kemur fram hvaða skilyrði það eru sem n. telur að ríkisstj. skuli setja Flugleiðum hf. í sambandi við þá ríkisábyrgð sem hér er farið fram á og skal því hér lýst yfir að þau skilyrði, sem þar eru upp tekin, voru að meginstofni til lögð fram í yfirlýsingu frá Flugleiðum til n., en hefur að vísu verið breytt þar. Mun fjmrn., áður en ríkisábyrgðin verður veitt, láta undirrita þá yfirlýsingu og munu aðilar, þ.e.a.s. Flugleiðir, Flugfélagið hf. og Loftleiðir, vera reiðubúnir til að undirrita þá yfirlýsingu.

Ég sé ekki ástæðu til að fjölyrða frekar um málið hér. Ég legg til að því verði að lokinni þessari umr. vísað til 2. umr. og hv. fjh: og viðskn. Um leið og ég þakka forseta d. og hv. 5. þm. Norðurl. v. fyrir liðlegheit þeirra hér í kvöld, þá vonast ég til þess að þau störf, sem þegar hafa verið unnin af báðum n. þingsins, hafi verið með þeim hætti að þessi hv. d. sjái sér fært að taka þetta mál til endanlegrar afgreiðslu þannig að hægt verði að samþykkja frv. sem lög frá Alþ. áður en þingi lýkur.