jafnt aðgengi að internetinu.
Forseti. Ég mæli hér fyrir tillögu til þingsályktunar um jafnt aðgengi að netinu. Ásamt mér sjálfri eru hv. þingmenn Pírata Helgi Hrafn Gunnarsson og Jón Þór Ólafsson flutningsmenn tillögunnar.
Í tillögunni er lagt til að Alþingi álykti að fela ríkisstjórninni að vinna aðgerðaáætlun um jafnt aðgengi allra landsmanna að internetinu óháð búsetu og fjárhag. Í þeirri aðgerðaáætlun skuli útlista í fyrsta lagi hvernig jafnt aðgengi allra landsmanna að internetinu verði tryggt í samræmi við „nethlutleysis“-hugmyndafræðina, eftir atvikum með lagasetningu um skyldubundna lágmarksþjónustu netveitna og í öðru lagi hvernig sanngjörn og sem jöfnust gjaldtaka fyrir slíka lágmarksþjónustu verði tryggð.
Þá er lagt til að ríkisstjórnin skuli kynna aðgerðaáætlunina fyrir Alþingi ásamt kostnaðarmati á verkþáttum hennar eigi síðar en 1. mars 2015, en lagafrumvörp um nauðsynlegar lagabreytingar til að ná markmiðum áætlunarinnar verði lögð fram á haustþingi 2015 og nægilegar fjárveitingar tryggðar meðan á framkvæmd áætlunarinnar stendur.
Forseti. Aðgangur almennings að internetinu mun án efa teljast til mikilvægustu mannréttinda framtíðarinnar. Internetinu hefur verið lýst sem einu áhrifamesta verkfæri 21. aldar til að auka gagnsæi, tryggja aðgang að upplýsingum og efla virka þátttöku almennings í lýðræðislegu samfélagi. Því standa rík rök til þess að tryggja öllum landsmönnum öruggan aðgang að internetinu. Internetið er margt í senn. Það hýsir nánast alla fjölmiðlaumfjöllun landsins, öll gögn og upplýsingar, auk þess sem samskipti fólks fara að miklu leyti fram á internetinu. Internetið er afar dýrmætur vettvangur til tjáningar fyrir fólk sem á erfitt með að tjá sig með einföldum hætti á annan máta, auk þess sem það getur brúað bil milli ólíkra tungumála. Því er mikilvægt að tryggja góðan aðgang allra landsmanna að netinu í þágu upplýstrar umræðu og lýðræðis.
Forseti. Mikið hefur verið fjallað um tilraunir stórfyrirtækja í Bandaríkjunum til að hefta svokallað nethlutleysi, Net Neutrality, sem skilgreina má sem jafnt aðgengi allra að internetinu. Jafnt aðgengi þýðir að allir geti fengið sambærilegt aðgengi að netinu á sama hraða og öll gögn séu meðhöndluð til jafns og hefur þetta jafnræði stuðlað að þeirri öru þróun sem hefur gert netið að því sem það er í dag. Það er ekki erfitt að setja það í samhengi við aðgengismismunun á milli dreifbýlis og þéttbýlis, þessar tilraunir stórfyrirtækja í Bandaríkjunum. Þau hafa reynt að hafa áhrif á lagasetningu á fjarskiptamarkaði í Bandaríkjunum um svokallaða internet-hraðbraut og í því samhengi hafa vaknað áleitnar spurningar um hvað slíkt fyrirkomulag felur í sér.
Í dag hefur netið þróast á þann veg að nánast er ómögulegt að lifa eðlilegu nútímalífi án þess að nota netið til daglegra nauðsynja. Langflestir Íslendingar nota það til dæmis til að skila inn skattframtali, skoða framvindu barna í skóla, sækja um alls konar þjónustu, fara í netbanka, vera í samskiptum við vini og vandamenn með Skype eða Facebook, læra, skoða vörur og þjónustu — fólk notar það til afþreyingar, til að versla og til að afla sér þekkingar. Sum okkar munum eftir því hvernig það var að nota „dial up-tengingu“, en ljóst er að mikið af því efni sem við notum daglega ferðast um netið á hraða snigilsins nema fyrirtækin sem hýsa gögnin borgi meira fyrir tenginguna en slíkt mun til dæmis verða mikill aukakostnaður fyrir menntastofnanir og fyrirtæki sem eru að stíga sín fyrstu skref eða eru smá eða meðalstór. Þá er ég að tala um þessar lagabreytingar sem gætu komist í gegn í Bandaríkjunum og munu að sjálfsögðu hafa mikil áhrif hérlendis.
Stóru fyrirtækin sem hafa burði til að kaupa sér aðgang að hraðbrautinni munu halda áfram að vaxa á meðan engin framþróun verður hjá hinum. Þá munu opinberar stofnanir þurfa að skera niður annars staðar til að geta boðið upp á nauðsynlega þjónustu. Þeir sem nú þegar búa við skerta þjónustu hérlendis munu þá fá enn lakari þjónustu sem er ekki boðlegt á sama tíma og þróunin er á þann veg að krafan um hraða vex dag frá degi. Þessar tilraunir til að breyta eðli netsins hafa mætt mikilli andstöðu og fengið jafnvel örgustu andstæðinga til að stilla bökum saman til að berjast gegn þessu. Þannig hafa stóru risarnir á netinu eins og til dæmis Facebook, Amazon, Netflix og Google farið að vinna með aðgerðasinnum á borð við Save the Internet, Freepree og Access Now í baráttunni fyrir nethlutleysi. Það er gríðarlega mikilvægt að við tryggjum það í lögum á Íslandi að slík þróun muni ekki eiga sér stað hérlendis.
Hugmyndafræðin um nethlutleysi felst í því að öll fjarskiptaumferð sé meðhöndluð á jafnræðisgrundvelli. Ekki megi hraða á, tefja eða hindra fjarskipti á grundvelli þess hver sendandinn eða móttakandinn er eða eftir innihaldi fjarskiptanna og að óheimilt sé að krefjast endurgjalds á grundvelli framangreindra þátta. Með öðrum orðum eiga veitendur fjarskiptaþjónustu að miðla umferð til og frá notendum án aðgreiningar.
Þegar internetið kom fyrst til sögunnar bundu margir vonir við að það þýddi að fólk óháð búsetu ætti möguleika á að vinna og læra til jafns í dreifbýli sem þéttbýli. Má segja að ég hafi verið ein af þeim. Fjarvinna, fjarfundir, fjarnám og ýmiss konar sérhæfð fjarþjónusta ætti að vera jafn sjálfsögð og að mæta til vinnu 9–5. En því miður hefur þessi þróun aðeins orðið í mýflugumynd vegna þess að það sitja ekki allir við sama borð. Netgæði víðs vegar um land eru ekki samkeppnishæf við þau netgæði sem er að finna til að mynda á höfuðborgarsvæðinu, þrátt fyrir háleit markmið þegar Síminn var seldur. Þrátt fyrir að þetta sé veruleikinn, ekki bara hérlendis heldur víðs vegar um heim þar sem einkafyrirtæki sjá sér engan hag í að færa hraðnet á afskekkta staði, þá á enn að auka ójöfnuðinn. Baráttan um netið er rétt að hefjast og þau lífsgæði sem fólk fer á mis við ef það hefur ekki aðgengi að almennilegri nettengingu. Það stendur til að bjóða upp alvöru misskiptingu tækifæra. Ef notandi er tilbúinn að borga kemst hann á hraðbrautina á meðan restin af netinu verður svo hægvirk að fjarvinna eða fjarnám verður aldrei raunhæfur kostur til að hjálpa þeim sem hafa áhuga á að búa til dæmis annars staðar en í Reykjavík og nágrenni. Það er hægt að fyrirbyggja slíkt stórslys með því að heimila ekki tvær akreinar. Það að sumir þurfi að notast við hestafl á meðan aðrir notast við þotuafl mun auka á misskiptingu og draumur ríkjandi afla um stétt með stétt eða ljós í fjós mun dvína og deyja út.
Forseti. Tengimöguleikar íbúa landsins við internetið eru mjög misjafnir. Íbúum í nágrenni þéttbýliskjarna bjóðast oft háhraðatengingar en eftir því sem fjær dregur daprast tengingar og netið verður hægvirkara. Framkvæmdir fjarskiptafyrirtækjanna á landsbyggðinni við lagningu ljósnets hafa ekki náð til mesta dreifbýlisins og þar þyrfti að leggja ljósleiðara heim að hverjum bæ sem getur verið afar kostnaðarsamt og hefur fjarskiptafyrirtækjum ekki þótt slíkar framkvæmdir svara kostnaði. Af því leiðir að fjöldi fólks býr við skert lífsgæði, enda internetið orðið snar þáttur í daglegu lífi fólks hér á landi og um heim allan. Nauðsynlegt er að hið opinbera stígi inn og komi til móts við netveitur með það að markmiði að tryggja jafnræði allra landsmanna til netaðgangs. Í því skyni mætti virkja og styrkja betur ýmsa sjóði sem þegar eru fyrir hendi. Má hér nefna alþjónustusjóð, fjarskiptasjóð og Jöfnunarsjóð sveitarfélaga.
Forseti. Nýverið voru birtar niðurstöður fjölþjóðlegrar rannsóknar um áhrif háhraðanettengingar á fátækt. Rannsóknin var framkvæmd í nokkrum ríkjum Suður-Ameríku og niðurstöðurnar sýna að jákvæð efnahagsleg þróun helst í hendur við aukningu á nethraða og gott aðgengi eftir landsvæðum virðast hafa jákvæð áhrif á launakjör. Á svæðum sem hafa fengið bættan nethraða hafa laun hækkað um allt að 7,5% á tveggja ára tímabili umfram reglubundnar hækkanir sem skýrast af öðrum þáttum. Þá er einnig athyglisvert að umræddar launahækkanir eru ekki eingöngu bundnar við þá sem nota internetið að staðaldri sem sýnir að háhraðanetið getur haft almennar og jákvæðar hliðarverkanir á nærsamfélög í heild en ekki bara fyrir þá sem nota netið mest.
Um leið og ég hvet þingmenn til að kynna sér þessa rannsókn vil ég þó vekja athygli á því að samfélag okkar er að ýmsu leyti ólíkt þeim sem rannsóknin tekur til. Við þurfum að geta greint þann menningarlega mismun. Til að mynda sýnir rannsóknin að hækkun launa með tilkomu háhraðanets skilar sér frekar til karla en kvenna í Suður-Ameríku og skýrist það af íhaldssömum viðhorfum til kynjahlutverka í þessum heimshluta. Þegar hins vegar litið var til þeirra sem notuðu internetið að staðaldri á 12 mánaða tímabili, jafnt kvenna sem karla, þá hvarf þessi mismunandi hækkun á launum meðal kynjanna.
Forseti. Það er mat okkar sem stöndum að þessari tillögu að til að tryggja nýsköpun og atvinnuþróun á landsbyggðinni og almenna velsæld þurfi jafnt aðgengi að netinu að vera grunnstoð og hluti af skilgreindri grunnþjónustu. Hver er raunveruleg ástæða, forseti, þess að unga fólkið yfirgefur heimahaga sína og flyst til borgarinnar? Ég trúi ekki að það sé eingöngu vegna atvinnuskortsins sem stórar verksmiðjur geta leyst. Unga fólkið yfirgefur heimahagana á landsbyggðinni til að elta drauma sína. Ef við viljum takast á við fólksflótta af landsbyggðinni þurfum við að skapa aðstæður sem leyfa draumum að rætast. Það er mat okkar flutningsmanna að með lögbindingu lágmarksþjónustu til aðgangs að internetinu megi skapa jöfn tækifæri um allt land til að stunda fjarnám og fjarvinnu og skilyrði til að fólk geti stundað atvinnu í samræmi við menntun sína, starfsreynslu og áhugasvið óháð búsetu — skilyrði til að draumar geti ræst.
