stefnuræða forsætisráðherra og umræður um hana.

Herra forseti. Kæru landar. Við Íslendingar eigum býsna margt sameiginlegt. Á sama tíma erum við samt á margan hátt þjóð andstæðna: Ríkir/fátækir, gamlir/ungir, landsbyggð/höfuðborg, stangveiði/fiskeldi, ríki/sveitarfélög. Og þrátt fyrir að vera aðeins rúmlega 350.000 eigum við svolítið erfitt með að setja okkur í spor hvert annars.

Öll erum við þó í raun að biðja um það sama: Að aðstöðumunurinn sé ekki óeðlilegur, að leikreglurnar séu sanngjarnar og að allir hafi jöfn tækifæri til að skapa sér sómasamlegt líf. Allt of oft virðist okkur vera ófært að ræða útfærslur og leiðir og festumst í stað þess í einarðri umræðu um tilveruréttinn. Við þingmenn erum kannski ekki alltaf til fyrirmyndar í þessum stól og þurfum að vanda okkur betur, en við sem þjóð þurfum líka að vanda okkur í samfélagslegri umræðu.

Það væri auðvelt að kenna samfélagsmiðlum um en staðreyndin er sú að ákvörðunin og ábyrgðin liggur hjá okkur. Það erum við sem ráðum því hvernig við notum miðlana.

Kæru Íslendingar. Við erum lítil þjóð en við höfum náð að skara fram úr á margan hátt. Ég hef trú á því að við getum gert svo miklu betur. Við erum rík þjóð og ættum auðveldlega að geta forgangsraðað þannig að sem flestir hafi það gott, byggt upp besta heilbrigðiskerfið, tryggt jafnrétti kynjanna, tryggt öldruðum áhyggjulaust ævikvöld, gert öryrkjum kleift að lifa sómasamlegu lífi. Fleira mætti auðvitað telja upp, því að það er margt fleira.

Í samfélagi sem treystir æ meira á rafmagn hefur aðgengi að raforku sjaldan skipt jafn miklu máli. Ný raforkuspá sem Orkustofnun birti nýlega gerir ráð fyrir að afhending frá dreifikerfinu muni aukast um 80% til ársins 2050. Þar er ekki verið að tala um aukna stóriðju heldur aukna notkun heimila, veitna og fiskveiða. Til að standa undir því eru tvær stórar spurningar sem við þurfum að svara: Hvernig ætlum við að styrkja flutningskerfi raforku til að tryggja aðgengi allra landsmanna? Og að sama skapi: Hvernig ætlum við að tryggja nægjanlega raforku?

Því tengt hljótum við að fagna þeim skrefum sem tekin eru í nýrri aðgerðaáætlun ríkisstjórnarinnar í loftslagsmálum. Þó hefði verið gott að sjá stærri skref tekin og raunverulegar kerfisbreytingar, eins og hæstv. forsætisráðherra boðaði. Þá má ekki gleyma því að aðgerðirnar 34 krefjast aukinnar raforku.

Auðvitað þýðir þetta erfiðar ákvarðanir fram undan en ef við getum það ekki, hvernig getum við ætlast til þess að aðrar þjóðir geri það?

Kæru áheyrendur. Við eigum að vera óhrædd við að hugsa út fyrir kassann. Við eigum að stuðla að nýsköpun í stjórnsýslu. En það er allt of oft sem tölvan segir nei, í stað þess að leita leiða til að styðja þá sem passa ekki inn í kassann. Við hljótum að vilja samfélag þar sem stutt er við þá sem þurfa á því að halda.

Hæstv. fjármálaráðherra þreytist reyndar ekki á að segja okkur hvað við höfum það gott og að við eigum ekki að vera að kvarta. En því miður er raunveruleikinn sá að ýmis samfélagsleg vandamál virðast vera í hröðum vexti, svo sem vaxandi neysla ávanabindandi lyfja. Ný skýrsla landlæknis sýnir að á árinu 2016 sögðust 9% ungmenna hafa gert tilraun til sjálfsvígs. Það eru þau sem lifðu af. Við hljótum að spyrja okkur: Hvað er að samfélagi þar sem það er staðreyndin? Hvernig getum við breytt því?

Það er margt sem þarf að gera en því miður virðist enn skorta framtíðarsýn. Við þurfum að brúa gjána á milli okkar, minnka aðstöðumun og auka jöfnuð í samfélaginu.

Kæru Íslendingar. Við hljótum að vilja besta mögulega Ísland fyrir alla, ekki aðeins suma.