skattleysi launatekna undir 300.000 kr.
Forseti. Ég mæli hér fyrir tillögu til þingsályktunar um skattleysi launatekna undir 300.000 kr.
Flutningsmenn eru þingmenn Flokks fólksins í samræmi við þá stefnu sem flokkurinn kynnti fyrir alþingiskosningarnar fyrir tæpu ári. Auk þess er öflugur liðsauki úr Miðflokknum, hv. þm. Anna Kolbrún Árnadóttir og Gunnar Bragi Sveinsson.
Tillagan er svohljóðandi:
Alþingi ályktar að fela fjármála- og efnahagsráðherra að beita sér fyrir því að mánaðartekjur einstaklinga undir 300.000 kr. verði undanþegnar skattgreiðslum og gera með laga- og reglusetningu viðeigandi ráðstafanir í því efni fyrir árslok 2018.
Frú forseti. Tillaga þessi er endurflutt frá 148. löggjafarþingi, síðasta þingi, en með nokkrum breytingum að efni og með viðbótum við greinargerð sem reistar eru á skýrslu sem dr. Haukur Arnþórsson vann fyrir þingflokk Flokks fólksins og fylgir með þessari tillögu. Í skýrslu Hauks Arnþórssonar er fjallað um jöfnuð, en hún ber heitið Jöfnuður í skattkerfinu, og fjallar um jöfnuð, kosti í því efni og ávinning af þeim. Hér eru gerðar tillögur um skattbreytingar allviðamiklar sem gætu mætt óskum og kröfum forustumanna verkalýðshreyfingarinnar um auknar ráðstöfunartekjur þeirra sem lægstu launin bera úr býtum og þeirra sem almennt eru með lægri laun og aukinn jöfnuð í skattkerfinu.
Þingsályktunartillagan felur í sér að fjármála- og efnahagsráðherra er falið að gera tímasetta áætlun um að tekjur einstaklinga undir 300.000 kr. verði undanþegnar skatti. Þau skattfrelsismörk samsvara persónufrádrætti 106.387 kr. og er hér um tvöföldun skattleysismarka að ræða. Á hinn bóginn er lagt til grundvallar, og það eru forsendur útreikninga í skýrslu Hauks Arnþórssonar, að skattþrep séu óbreytt.
Markmið þessarar tillögu eru tvö, frú forseti, annars vegar að jafna skattbyrði milli tekjuhópa þannig að þátttaka ríkra og fátækra í rekstri samfélagsins verði líkari því sem tíðkast annars staðar á Norðurlöndum og hins vegar að hlífa þeim sem eru með tekjur undir framfærslumörkum við að greiða samfélaginu skatta af slíkum tekjum. Tillagan stuðlar að því að færa til fé innan skattkerfisins sem kemur fram í lægri skattheimtu hjá tekjulágu fólki og hærri hjá þeim sem hafa háar tekjur. Með tillögunni er undið ofan af langvarandi þróun þar sem skattbyrði hefur flust frá tekjuháum til tekjulágra.
Til að mæta kostnaði við þessa breytingu er lagt til að persónufrádráttur verði stiglækkandi eftir því sem tekjur eru hærri og falli hann alveg niður við tekjumörkin 970.000 kr. Tillagan gerir ráð fyrir að persónufrádrátturinn falli eftir sveigðum ferli sem hefur þau áhrif að áhrif á tekjuhærri hópa eru milduð en sýnir jafnframt að áherslan er eindregið á að hækka ráðstöfunartekjur láglaunafólks. Í tillögunni er miðað við að vendipunktur lækkaðra og hækkaðra skatta verði við 562.000 kr. mánaðarlaun. Fyrir mánaðarlaun hærri en nemur þeirri fjárhæð hækka skattar uns skattahækkunin nær 53.895 kr. á mánuði af 970.000 kr. Skattahækkun á hærri tekjur yrði sama krónutala. Aukinn tekjuskattur, sem þarna er gert ráð fyrir, af hærri tekjum verður nýttur til þess að lækka skattbyrði þeirra sem hafa lægri tekjur. Í því felst sú tilfærsla innan þess kerfis sem þessi tillaga gerir ráð fyrir.
Áhrif þessarar tillögu eru þau að hún mun auka ráðstöfunartekjur um 70% skattgreiðenda, sérstaklega þeirra sem eru á lágum launum á vinnumarkaði eða á lífeyri.
Kostnaður ríkissjóðs vegna breytinga á tekjuskatti yrði lítill, enda að mestu leyti um tilfærslur milli tekjuhópa að ræða. Hins vegar yrði kostnaðarauki sveitarfélaga nálægt 31,5 milljörðum kr.
Í skýrslu hagdeildar Alþýðusambandsins, Skattbyrði launafólks 1998–2016, sem út kom í ágúst 2017, kemur fram að enda þótt persónufrádráttur hafi hækkað frá aldamótum hefur þróunin verið sú að raunvirði hans dróst saman á árunum sem skýrslan tekur til, þ.e. 1998–2016. Skattleysismörkin hafa því lækkað að raungildi með árunum. Niðurstaðan af rannsókn hagdeildar Alþýðusambandsins er, og birt í þeirri skýrslu sem hér er vitnað til, að heildarskattbyrði launafólks, að teknu tilliti til persónufrádráttar, útsvars og persónufrádráttar auk barna-, vaxta- og húsnæðisbóta, hafi aukist hjá öllum tekjuhópum á þessu tímabili, þessu 18 ára tímabili, og að aukningin sé langmest hjá hinum tekjulægstu. Alþjóðleg talnagögn styðja niðurstöður Alþýðusambandsins og er þá átt við tölur Efnahags- og framfarastofnunarinnar OECD í París.
Í gögnum OECD er m.a. að finna upplýsingar um skattbyrði norrænna heimila. Í þessum gögnum OECD, þegar þau eru skoðuð og borin saman við heimilin hér, kemur fram að skattbyrði tekjulægri heimilanna er svipuð hér og þar, á bilinu 22–30%, nema í Danmörku þar sem hún er afar lág, en skattbyrði tekjuhærri heimila hér á landi er 8% lægri en þar. Ég ítreka: Skattbyrði tekjuhærri heimila er 8% lægri en almennt gerist á Norðurlöndum.
Á vefsíðu velferðarráðuneytisins kemur fram að framfærsluviðmið einstaklings á mánuði nam 223.046 kr. á árinu 2017 og er þá ekki tekið tillit til húsnæðiskostnaðar. Kostnaður við húsnæði er ekki inni í þessu neysluviðmiði, hvorki rekstur né leiga. Íbúðalánasjóður hefur hins vegar gefið út að húsnæðiskostnaður íslenskra fjölskyldna sé að jafnaði 16%, sem gæti þýtt nálægt 100.000 kr.
Að þessu sögðu má miða við að framfærslukostnaður einstaklings hafi að meðaltali verið 323.000 kr. eftir skatta á árinu 2017. Má telja þá fjárhæð síst of hátt metna miðað við þróun húsnæðiskostnaðar sem gera má ráð fyrir að öllum sé ljós. Þetta þýðir, frú forseti, að tekjur undir framfærsluviðmiði, opinberu framfærsluviðmiði stjórnvalda sjálfra, eru skattlagðar samkvæmt gildandi ákvæðum um tekjuskatt, enda þótt þær hrökkvi ekki fyrir lágmarksframfærslu. Hér er verið að skattleggja fátækt. Við því er leitast við að bregðast með þessari tillögu. Ekkert ríki sem vill kenna sig við velferð lætur standa sig að slíku. Þessi þingsályktunartillaga er því lögð fram með það að markmiði að fólki verði gert kleift að komast betur af og að enginn þurfi að sjá skatta dregna af tekjum sem nægja ekki fyrir nauðþurftum.
Við skoðun á tillögunni kemur í ljós að ráðstöfunartekjur skattgreiðenda allra undir 562.000 kr. hækka komi þessi tillaga til framkvæmda. Þetta á við um 70% skattgreiðenda á árinu 2017, eins og áður segir.
Með þessari tillögu, frú forseti, breytist aðstaða skattgreiðenda sem hér segir:
1. Þeir sem eru með laun frá gildandi skattleysismörkum, 151.978 kr., til nýrra skattleysismarka, 300.000 kr., fá launin sín óskert, skatthlutfall yrði 0%.
2. Þeir sem nýta skattleysismörkin best eru með 300.000 kr. mánaðarlaun. Þeirra ráðstöfunartekjur hækka um 21,6%, eða um 51.225 kr. Tekjuhópurinn 300.000–425.000 kr. fær auknar ráðstöfunartekjur frá því sem nú er; 51.000–25.000 kr., en þær eru fallandi með hækkandi tekjum. Skattbyrði yrði 0–16,5%.
3. Tekjuhópurinn 425.000–562.000 kr. fær 25.000–0 kr. í auknar ráðstöfunartekjur, sem væru lækkandi og skattbyrði hans yrði 16,5–26%.
4. Þeir sem eru með tekjur á bilinu 562.000–970.000 kr. verða með lægri ráðstöfunartekjur, 0–53.895 kr. og 26–36,8% skattbyrði.
5. Allir þeir sem hafa hærri tekjur en 970.000 kr. verða með lægri ráðstöfunartekjur sem nemur 53.895 kr. og skattbyrði 36,8%–46%, en skatthlutfall sveigist að hlutfalli hæsta skattþrepsins eftir því sem tekjur verða hærri.
Tillagan felur í sér að skattbyrði lægstu launa myndi lækka umtalsvert. Skattbyrði lægst launuðu fjölskyldugerðanna, samkvæmt skilgreiningu OECD, færi vel niður fyrir norræn meðaltöl og skattbyrði hærri launa, sem hækkaði, yrði þó enn töluvert lægri en meðaltal annarra skattgreiðenda á Norðurlöndum. Vek ég sérstaka athygli á þessu. Á heildina litið gætu skatthlutföll tekjuhópa innbyrðis færst í áttina til eða orðið svipuð og annars staðar gerist á Norðurlöndunum.
Hér er gerð tillaga um breytingar á hinu almenna skattkerfi, frú forseti, og því sett ný markmið. Réttur er af sá mismunur á skattbyrði tekjuhárra og tekjulágra sem er hér á landi samanborið við hlutföll milli sambærilegra hópa annars staðar á Norðurlöndum og jafnframt tekist á við að lyfta ráðstöfunartekjum lægstu launa yfir framfærslumörk.
Nái tillaga þessi fram að ganga myndi hún þjóna hagsmunum aldraðra, öryrkja og tekjulágra fjölskyldna vel.
