sala hlutabréfa ríkisins í Íslandsbanka, munnleg skýrsla fjármála- og efnahagsráðherra. - Ein umræða.

Frú forseti. Spilling getur tekið á sig ýmsar birtingarmyndir. Sumar ljósar, aðrar lúmskar. Það er spilling þegar löggæslufólk tekur við mútum eins og tíðkast sums staðar í heiminum. Lögreglan stöðvar bílinn þinn og segir að þú hafir brotið umferðarlög, t.d. gleymt að gefa stefnuljós þegar beygðir út af, en að þú getir sloppið við að fara fyrir dómara ef þú borgir smávægilega sekt sem lögreglumaðurinn stingur svo í vasann. Spilling er þó ekki alltaf svona augljós. Reyndar er augljós spilling bara toppurinn á ísjakanum sem breiðir allverulega úr sér þegar við lítum á hvað leynist undir yfirborðinu. Spilling getur dulist í flóknum skrifræðisferlum og falið sig á bak við ýmiss konar formlegheit. Við þurfum raunar alls ekki að líta langt til að finna hana. Í þá tíð er Sjálfstæðisflokkurinn var í meiri hluta í Reykjavík tíðkaðist það til að mynda að lóðum væri helst úthlutað til þeirra sem fyrst stoppuðu í Valhöll og lögðu í kosningasjóð Sjálfstæðisflokksins. En við þurfum ekki einu sinni að horfa til fortíðar í leit að spillingu því hún viðgengst enn í dag. Nýjasta útspilið snýst um að selja gömlum kunningjum og jafnvel ættingjum sínum ríkiseignir á þessum líka prýðilega afslætti. Þegar maður spyr hvernig í ósköpunum standi á því að hæstv. fjármálaráðherra fái að selja pabba sínum banka fær maður hlægileg og mótsagnakennd tilsvör. Við fáum að heyra að hæstv. fjármálaráðherra þurfi bara ekkert vitað hverjum hann selur ríkiseign. Honum beri ekki að kanna hverjir séu að kaupa. Það mætti áætla að listinn yfir samþykkt tilboð gæti allt eins staðið saman af 100 skyldmennum hæstv. fjármálaráðherra, Dalton-bræðrum og Bjarnabófum og að það væri bara allt í fínasta og prýðilegasta lagi. Þetta er það sem stjórnarliðar vilja telja okkur trú um.

Já, spilling er mislúmsk. Hún felur sig á bak við armslengdir og firrta ábyrgð. Hún réttlætir sig með illa rökstuddu orðagjálfri og afvegaleiðir með útúrsnúningum um túlkun smáatriða. Eftir situr almenningur með sárt ennið og til að strá salti í sárið mæta stjórnarliðar upp í pontu og í fjölmiðlaviðtöl og söngla sjálfumglöð: Engan þarf að öfunda.

Spillingin á Íslandi er nefnilega ekki eins og spillingin þar sem lögreglumaðurinn stöðvar þig og biður þig um mútur. Spillingin á Íslandi er líkari myglusvepp sem blómstrar milli veggjanna heima hjá okkur. Ef við vöknum ekki til meðvitundar um hana og bregðumst við með afgerandi hætti er hætt við að okkur fari bara að finnast myglan frekar heimilisleg, kósí jafnvel. Myglan mætir einn daginn, búin að láta sér vaxa skegg og við missum öll vitið. Kannski erum við nú nú þegar sátt við mygluna. Við erum nefnilega hætt að láta okkur bregða þegar spillingu bregður fyrir. Ráðherrar gerast kannski uppvísir að því að eiga aflandsfélög eða nýta sér innherjaupplýsingar til að selja hlut sinn í fyrirtækjum eða sjóðum dagana áður en almenningur tapar stórt á hruni þeirra. Við látum í okkur heyra í nokkra daga en svo gleymum við þessu öllu saman um leið og næsti skandall kemur upp. Við erum föst í hneykslishringekju. Við lítum í kringum okkur og öfundum frændfólk okkar í löndum sem við reynum að bera okkur saman við. Þar er ráðherrum og öðrum stjórnmálamönnum gert að taka pokann sinn ef svo mikið sem brotabrot af spillingunni sem við höfum vanist kemst upp á yfirborðið. En á Íslandi er gott að vera myglaður. Samherjar þínir flykkjast allir til að slá upp skjaldborg í kringum mygluna og kóa með fram í rauðan dauðann og þú gerir það sama fyrir þau.

Já, kannski er kominn tími til að stíga á bremsuna og hætta að fara hring eftir hring. Kannski er kominn tími til þess að við sem þjóð játum það fyrir sjálfum okkur að við séum orðin sjóveik og ringluð af óendanlegri sápuóperunni sem ríkisstjórnin okkar setur á svið dag eftir dag. Það er kominn tími á að við tileinkum okkur ný stjórnmál, heiðarlegri stjórnmál, mörkum nýtt upphaf þar sem spilling fær ekki að þrífast, nýtt upphaf þar sem unnið er í þágu almennings en ekki útvaldra vina og vandamanna. Ný stjórnmál í nýju samfélagi þar sem siðferði og réttlæti fá að ráða meiru, ekki flokksskírteini. Stjórnmál þar sem ábyrgð er öxluð þegar mistök eru gerð, samfélag þar sem við sættum okkur ekki bara við mygluna og við getum andað léttar.