úttekt á stofnun vestnorrænna eftirskóla.

Herra forseti. Hér ræðum við tillögu til þingsályktunar sem upprunnin er frá Íslandsdeild Vestnorræna ráðsins en hún orðast svo, með leyfi forseta:

„Alþingi ályktar að skora á ríkisstjórnina að láta gera úttekt á því hvernig hægt sé á hagkvæman hátt að stofna vestnorræna eftirskóla á Grænlandi, í Færeyjum og á Íslandi.“

Ég mæli fyrir nefndaráliti utanríkismálanefndar sem farið hefur yfir þessa þingsályktunartillögu og fengið á sinn fund Guðjón S. Brjánsson, formann Íslandsdeildar Vestnorræna ráðsins, Sigurð Ólafsson, framkvæmdastjóra Vestnorræna ráðsins, Bylgju Árnadóttur, ritara Íslandsdeildar Vestnorræna ráðsins, og Ólaf Grétar Kristjánsson frá mennta- og menningarmálaráðuneyti.

Með tillögunni er ríkisstjórn Íslands hvött til þess að gera úttekt í samstarfi við landsstjórnir Færeyja og Grænlands á því hvernig hægt sé á hagkvæman hátt að stofna vestnorræna eftirskóla á Grænlandi, í Færeyjum og á Íslandi. Tillagan er lögð fram á grundvelli ályktunar Vestnorræna ráðsins nr. 2/2016 sem samþykkt var á ársfundi ráðsins 22. ágúst 2016 í Qaqortoq á Grænlandi.

Í greinargerð með tillögunni kemur m.a. fram að Vestnorræna ráðið telur mikilvægt að stofnaðir séu skólar sem stuðli að því að ungmenni alist upp með vitund um vestnorrænu löndin og íbúa þeirra og jafnframt að ungmenni á Vestur-Norðurlöndum kynnist og fræðist um menningu og tungumál nágrannalandanna. Bent er á danska eftirskóla (d. efterskoler) sem fyrirmynd, en þeir eru þekktir á Grænlandi og í Færeyjum. Nemendur í tveimur eftirskólum á Grænlandi eru á aldrinum fjórtán til sautján ára. Ungmennin upplifa þar nýja hluti, búa sig undir menntaskólanám eða annað nám og kynnast því að vera að heiman og læra að bjarga sér sjálf. Sama á við um Færeyjar, en ekki er óalgengt að ungmenni þaðan fari í eftirskóla í Danmörku að loknum grunnskóla eða til að taka síðasta ár grunnskólans þar.

Á fundi nefndarinnar kom fram það sjónarmið af hálfu mennta- og menningarmálaráðuneytis að á Íslandi væri engin hefð fyrir eftirskólum og að í stefnu stjórnvalda um framþróun menntakerfisins væri frekar stefnt að því að einfalda skólakerfið en að bæta við nýrri gerð skóla. Því sjónarmiði hafa stjórnvöld einnig komið á framfæri við Vestnorræna ráðið og því ekki talið tímabært að leggja í úttekt þá sem tillöguflytjendur boða. Nefndin vill þó hvetja til þess að stjórnvöld skoði málið með opnum hug eða kanni möguleika á að efla með öðrum hætti möguleika ungmenna á Vestur-Norðurlöndum til þess að kynnast og fræðast um menningu og tungumál nágrannalandanna.

Nefndin leggur því til að tillagan verði samþykkt með eftirfarandi breytingu:

„Tillögugreinin orðist svo:

Alþingi ályktar að skora á ríkisstjórnina að gera úttekt á möguleikum á að stofna vestnorræna eftirskóla eða efla með öðrum hætti möguleika ungmenna á Vestur-Norðurlöndum til þess að kynnast og fræðast um menningu og tungumál nágrannalandanna.“

Undir þetta nefndarálit skrifar formaður utanríkismálanefndar, hv. þm. Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir, sú sem hér stendur Bryndís Haraldsdóttir, Ari Trausti Guðmundsson, Álfheiður Eymarsdóttir, Gunnar Bragi Sveinsson, Logi Einarsson, Rósa Björk Brynjólfsdóttir, Silja Dögg Gunnarsdóttir og Þorgerður K. Gunnarsdóttir. Inga Sæland, áheyrnarfulltrúi Flokks fólksins í hv. utanríkismálanefnd, lýsir sig samþykka áliti þessu.

Eins og fram kemur er þetta tillaga sem á uppruna sinn í Vestnorræna ráðinu, á ársfundi þess. Ákveðin hefð er fyrir því að hvert og eitt land komi með eina tillögu inn á aðalfundi ráðsins og í langflestum ef ekki öllum tilfellum hafa slíkar tillögur verið samþykktar. Ég verð að viðurkenna að þegar ég heyrði fyrst af þessari tillögu um eftirskóla hafði ég ekki mjög mikinn skilning á því um hvað málið snerist. Það skýrist af því að hér höfum við ekki neina hefð fyrir slíkum stofnunum. En eftir að hafa kynnt mér málið lítillega og rætt við félaga mína, bæði frá Færeyjum og Grænlandi, átta ég mig á að þingmenn þar telja eftirskóla mjög mikilvægan hluta af námskerfinu sínu og ekki síst tækifæri fyrir ungmenni til að fara frá heimaslóðum og upplifa nýja hluti.

Ég finn bestu samlíkinguna milli þessara eftirskóla og lýðháskólanna en þetta er þó fyrir börn eftir að þau ljúka grunnskólanámi. Eftir að hafa skoðað þetta mál held ég að þetta sé hreint ekki eins fjarstæðukennt og mér fannst í upphafi. Ég ítreka þó, og við ræddum það töluvert í nefndinni, að með þessu er ekki verið að leggja kvaðir á íslensk stjórnvöld að byggja upp slíkan skóla eða kosta slíku til. Eins og við orðum hér í nefndarálitinu og breytingartillögunni finnst okkur í hv. utanríkismálanefnd full ástæða til að skoða þetta mál frekar og með opnum huga. Slíkar stofnanir gætu ýtt undir enn frekari samskipti milli vestnorrænu landanna.