fæðuöryggi þjóðarinnar í ljósi stríðsins í Úkraínu.
Frú forseti. Ég þakka hv. þm. Þórarni Inga Péturssyni fyrir þessa mikilvægu umræðu, sem er nú mál dagsins ef marka má fyrirspurnatímann áðan, sem ég held að sé raunar mjög jákvætt. Þetta er nefnilega stórmál. Hv. þingmaður velti hér upp nokkrum fyrirspurnum; í fyrsta lagi hvaða vinna hefði átt sér stað hjá þjóðaröryggisráði. Svo ég fari yfir það kategórískt þá er fjallað um fæðuöryggi í þjóðaröryggisstefnunni sem samþykkt var 2016. Ég efndi til sérstakrar umræðu á vettvangi þjóðaröryggisráðs um fæðuöryggi á fundi í nóvember 2018 og þá kom þáverandi hæstv. sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra og kynnti undirbúning að nýrri matvælastefnu og þeim þáttum sem snerta fæðuöryggi. Í eftirlitsskýrslu þjóðaröryggisráðs sem gefin var út um tímabilið 2019–2020 kemur fram að það liggi fyrir undirbúningur að gerð fæðuöryggisstefnu, að hefja fæðuöryggisstefnu, en eins hafi verið kynnt ný matvælastefna til ársins 2030 ásamt aðgerðaáætlunum.
Í skýrslu þjóðaröryggisráðs um mat á ástandi og horfum í þjóðaröryggismálum, sem gefin var út í febrúar 2021, og mér finnst ágætt að vekja athygli á þessu, kemur fram að helstu ógnir við fæðuöryggi sé hversu háð matvælaframboð og framleiðsla er innflutningi aðfanga, svo sem fóðurs, áburðar og umbúða og eins olíubirgða í tilfelli fiskveiða. Hátt hlutfall matvæla komi að utan og innlend matvælaframleiðsla sé háð þessum innflutningi á aðföngum, eins og ég nefndi hér. Þá benti þjóðaröryggisráð á að mikilvægt væri að stuðla að aukinni sjálfbærni í matvælaframleiðslu og gera reglulegar úttektir á matvælabirgðum í því skyni að tryggja lágmarksviðmið um birgðir í landinu.
Í stefnu almannavarna og öryggismálaráðs er einnig fjallað um nauðsynlegar birgðir til að tryggja lífsafkomu þjóðarinnar og er unnið að því núna undir forystu forsætisráðuneytis að skilgreina viðmið fyrir nauðsynlegar birgðir til að tryggja lífsafkomu þjóðar á neyðartímum. Þá höfum við einnig ákveðið að uppfæra mat ráðsins á þjóðaröryggismálum með hliðsjón af þeirri stöðu sem er komin upp vegna innrásar Rússa í Úkraínu. Matvælaráðuneytið fylgist mjög grannt með þróun matar- og afurðaverðs í kjölfar innrásarinnar og hefur verið í sambandi við matvælaframleiðendur, birgja og hagsmunasamtök. Starfshópurinn sem ég vísaði til áðan vinnur hins vegar að því að móta tillögur að viðbragðsáætlun eða skipulagi þar sem er skilgreint er hvað skuli teljast til neyðarbirgða og umfang og skyldu til nauðsynlegs birgðahalds og leiðir til að tryggja nauðsynlega birgðastöðu. Hann er ekki eingöngu að fjalla um matvæli. Hann er líka að fjalla, eins og hefur komið fram í máli mínu í dag, um lyf og lækningavörur, eldsneyti og nauðsynlegar birgðir varahluta til að tryggja öryggi fjarskipta og rafmagns. Það er svona víðtækara hlutverk.
Hv. þingmaður nefndi mikilvægi þess að við mótum okkur langtímastefnu í þessum málum og vitnaði hér til góðrar skýrslu sem Landbúnaðarháskólinn vann um fæðuöryggi. Ég er algjörlega sammála því að sú skýrsla er góð og hefur Landbúnaðarháskólanum verið falið að vinna drög að fæðuöryggisstefnu fyrir Ísland og drög að henni eigi að liggja fyrir í apríl næstkomandi. Þannig að við eigum von á stefnumótun sem byggir á þessari ágætu skýrslu. Hv. þingmaður fór nú yfir ýmis atriði úr henni þannig að ég ætla ekki að endurtaka það. En það er áhugavert að sjá hve mikil sóknarfæri við eigum í matvælaframleiðslu í þeim greinum þar sem við erum ekki sjálfum okkur nóg. Mér er náttúrlega tíðrætt hér um grænmetisræktun og við höfum verið að gefa í þar. Það held ég að sé gríðarlega mikilvægt, líka í ljósi breyttra neysluvenja, en 43% af því grænmeti sem við neytum er innlend framleiðsla og það er mjög mismunandi milli einstakra tegunda. Að sjálfsögðu borðum við meira af innlendum kartöflum og rófum, en t.d. í tilfelli blómkáls þá minnir mig að yfir 90% séu innflutt. Þarna eigum við mikil tækifæri í að gera miklu betur, fyrir utan auðvitað í kornræktinni, sem er um 1% af heildarneyslu.
Þegar kemur hins vegar að kjöti, eggjum og mjólkurvörum þá sér búfjárrækt okkur fyrir 90% plús, upp í 99% þegar kemur að mjólkurvörunum. Hins vegar eru framleiðslugreinar mjög misháðar þessum aðföngum sem ég nefndi hér áðan og áhrif af skorti á einhverjum af þessum aðföngum eru mismikil eftir greinum. Til að mynda eru alifugla- og svínarækt háðar innfluttu fóðri. Slíkur skortur myndi ekki hafa áhrif á lambakjötsframleiðslu. Þetta þurfum við því að setja niður fyrir okkur: Hversu háðar eru greinarnar innfluttum aðföngum og hvað þarf að gera til þess að draga úr því hæði, svo að ég orði það nú með þessum hætti? Það sama á í raun og veru við um fiskveiðarnar sem eru háðar innflutningi á eldsneyti o.s.frv.
Ég kem nánar að einstökum smáatriðum í lokaræðunni en vil ítreka þakkir mínar til málshefjanda fyrir að setja þetta mikilvæga mál á dagskrá.
