tóbaksvarnir.
Virðulegi forseti. Ég mæli hér fyrir frumvarpi til laga um breytingu á lögum um tóbaksvarnir, nr. 6/2002. Frumvarpið var áður lagt fram á 153. löggjafarþingi, 530. mál, á þskj. 672, en náði ekki fram að ganga og er nú endurflutt en er efnislega óbreytt.
Frumvarp þetta var samið í heilbrigðisráðuneytinu í þeim tilgangi að innleiða tilskipun 2014/40/ESB sem Evrópuþingið og ráðið samþykktu 3. apríl 2014 um samræmingu ákvæða í lögum og stjórnsýslufyrirmælum aðildarríkjanna varðandi framleiðslu, kynningu og sölu á tóbaki og tengdum vörum og um niðurfellingu á tilskipun 2001/37/EB. Auk þess felur frumvarpið í sér innleiðingu á framseldri tilskipun framkvæmdastjórnarinnar 2014/109/ESB frá 10. október 2014 um breytingu á II. viðauka við tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2014/40/ESB með því að taka saman safn af myndaviðvörunum til að nota á tóbaksvörur, en ákvæði framseldu tilskipunarinnar verða innleiddar í íslenskan rétt með reglugerð.
Virðulegi forseti. Innleiðing tilskipunar 2014/40/ESB í íslenskan rétt kallar á umfangsmiklar breytingar á lögum um tóbaksvarnir, auk þess talsverðar breytingar á reglugerð um mynd- og textaviðvaranir á tóbaki og mælingar á hámarki skaðlegra tóbaksefna, nr. 790/2011.
Markmið tilskipunarinnar er m.a. að samræma lög og stjórnsýslufyrirmæli aðildarríkjanna um losun og mæliaðferðir á losun tóbaksvara, innihaldsefni tóbaksvara, umbúðir og viðvörunarmerkingar og rekjanleika og öryggisþætti sem beitt er varðandi tóbaksvörur til að tryggja að þær uppfylli kröfur tilskipunarinnar.
Með innleiðingu tilskipunarinnar í íslenskan rétt er stigið framfaraskref í tóbaksvörnum, en markmið tilskipunarinnar er m.a. að vinna gegn tóbaksnotkun ungs fólks og takmarka framboð á tóbaki og eftirlíkingu á tóbaki sem er sérstaklega ætlað að höfða til þess, auk þess að tryggja gæði tóbaksvara með öryggiskröfum sem gerðar eru til þeirra.
Virðulegi forseti. Ég ætla nú að rekja helstu atriði frumvarpsins og sjónarmið að baki þeim. Lögð er til sú breyting á markmiðsákvæði laganna að sérstaklega skuli unnið gegn tóbaksnotkun ungs fólks og takmarka framboð á tóbaki og eftirlíkingu af tóbaki sem sérstaklega er ætlað að höfða til þess. Meginástæðan er sú að huga þarf fyrst og fremst að hagsmunum barna og ungmenna í þessum efnum.
Samkvæmt tilskipuninni þarf að tilnefna lögbært yfirvald til að annast framkvæmd og eftirlit með ýmsum þáttum tilskipunarinnar. Í frumvarpinu er lagt til að ÁTVR verði falið hlutverk lögbærs yfirvalds hvað varðar framkvæmd og eftirlit um losun og mæliaðferðir, eftirlit með innihaldsefnum og losun, merkingum og umbúðum, rekjanleika og skráningu tóbaksvara og sem móttakandi tilkynninga um nýjar tóbaksvörur. Ástæða þess að lagt er til að ÁTVR verði falið þetta hlutverk er einkaleyfi stofnunarinnar sem heildsölu- og dreifingaraðili alls tóbaks hér á landi og sú staðreynd að stofnunin sinnir nú þegar sambærilegum verkefnum. Í einkaleyfi ÁTVR til heildsölu alls tóbaks hér á landi felst sú sérstaða að nær allt tóbak sem ætlað er til smásölu hér á landi fer um vöruhús ÁTVR. Eftirlit stofnunarinnar með innihaldsefnum, merkingum og fleira er því einfaldara og skilvirkara en annars staðar þar sem einkaleyfi er ekki til staðar. Stöðu sinnar vegna er því talið að ÁTVR sé vel í stakk búið til að sinna þessum verkefnum.
Í frumvarpinu er að finna ákvæði um hámarksgildi losunar tóbaksvara að því er varðar tjöru, nikótín og kolsýring og hvernig mælingum skuli háttað. Þá er í frumvarpinu lagt bann við tilteknum innihaldsefnum í tóbaksvörum og jafnframt lagt bann við að setja á markað sígarettur og vafningstóbak með einkennandi bragði. Slíkt bann hefur nú þegar verið innleitt og tekið gildi í öllum löndum ESB. Rökin að baki þessu banni eru margvísleg. Líkur eru taldar á að tóbaksneysla hefjist ef tóbaksvörur hafi einkennandi bragð, annað en bragð af tóbaki, t.d. mentólbragð. Rannsóknir sýna að bragðefni höfða sérstaklega til ungmenna. Sýnt hefur verið fram á að einkennandi bragð tóbaksvara hefur áhrif á neyslumynstur þeirra sem neyta tóbaksvara en notkun þeirra er almennt meiri en þeirra sem neyta tóbaksvara án bragðefna. Bragðefni minnka jafnframt skynjun neytenda á skaðsemi vörunnar og auka vilja til að prófa og nota vöruna.
Í þessari tilskipun er lagt bann við að setja munntóbak á markað. Ég árétta að með lögum nr. 101/1996, sem breyttu tóbaksvarnalögum, var ákveðið að banna munntóbak hér á landi. Þar sem slíkt er nú þegar óheimilt í gildandi lögum verður engin breyting þar að lútandi. Aftur, hér erum við að tala um munntóbak sem inniheldur tóbak en ekki nikótínpúða sem eru tóbakslausir. Í frumvarpinu er kveðið á skýrslugjöf og aðra upplýsingaskyldu framleiðanda og innflytjenda um innihaldsefni og losun tóbaksvara. Jafnframt verða innleidd ítarleg ákvæði um merkingu og umbúðir tóbaksvara, þar með taldar viðvörunarmerkingar sem eiga að vera á einingarpökkum sem innihalda tóbaksvörur og allar ytri umbúðir.
Með frumvarpinu er nýtt skráningar- og rekjanleikakerfi fyrir tóbaksvörur innleitt. Til að sporna við ólöglegum viðskiptum með tóbaksvörur er kveðið á um að allir einingarpakkar sem innihalda tóbaksvörur skuli merktir með einkvæmu auðkenni. Það er gert til að skrá flutning og rekja slóð viðkomandi tóbaksvöru allt frá framleiðanda til síðasta söluaðila.
Í frumvarpinu er lögð sú skylda á framleiðendur og innflytjendur að leggja fram tilkynningu um nýjar tóbaksvörur sem eiga að fara á markað og aðrar vörur sem tengjast tóbaksvörum, m.a. jurtavörur til reykinga.
Að lokum eru lagðar til breytingar á ákvæðum laganna um eftirlits- og valdheimildir eftirlitsaðila og viðurlög. Í því sambandi eru lagðar til breytingar sem kveða á um upplýsingaskyldu framleiðenda, innflytjenda og söluaðila og afhendingu sýnishorna vöru til að sannreyna innihald og eiginleika hennar. Þegar ríkar ástæður eru til að ætla að brotið hafi verið gegn lögunum er nauðsynlegt að eftirlitsaðili geti lagt bann við áframhaldandi notkun, sölu og dreifingu, geti lagt hald á vörurnar og fargað þeim á kostnað handhafa þeirra.
Nauðsynlegt er að viðurlagaákvæði hafi fælingarmátt og varnaðaráhrif. Í ljósi notkunar og eiginleika tóbaksvara og hve ríka ábyrgð framleiðendur, innflytjendur og söluaðilar bera, er lagt til að viðurlagaákvæði laganna verði skýrð og efld.
Hæstv. forseti. Ég hef nú gert grein fyrir meginatriðum frumvarpsins. Leyfi ég mér því að leggja til að frumvarpinu verði, að lokinni 1. umræðu, vísað til hv. velferðarnefndar og 2. umræðu.
