Ferill 489. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.


1992–93. – 1062 ár frá stofnun Alþingis.
116. löggjafarþing. – 489 . mál.

838. Frumvarp til laga



um almannatryggingar.

(Lagt fyrir Alþingi á 116. löggjafarþingi 1992–93.)



I. KAFLI


Skipulag og stjórn.

1. gr.


    Almannatryggingar teljast samkvæmt lögum þessum:
    Lífeyristryggingar.
    Slysatryggingar.
    Sjúkratryggingar.

2. gr.


    Tryggingastofnun ríkisins annast lífeyristryggingar, slysatryggingar og sjúkratryggingar. Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið hefur umsjón með allri starfsemi Tryggingastofnunar ríkisins.
     Hver grein trygginganna, sbr. 1. gr., er sjálfstæð deild í Tryggingastofnuninni og hefur þar sérstakan fjárhag. Engin deildanna ber ábyrgð á skuldbindingum annarrar. Að öðru leyti er forstjóra heimilt, að fengnu samþykki tryggingaráðs og ráðherra, að skipa starfsemi stofnunarinnar í deildir eftir því sem henta þykir.
     Tryggingastofnun ríkisins hefur heimili og varnarþing í Reykjavík.

3. gr.


    Ráðherra skipar forstjóra Tryggingastofnunar ríkisins að fengnum tillögum tryggingaráðs.
     Ráðherra skipar og skrifstofustjóra, tryggingafræðing, tryggingayfirlækni, aðalgjaldkera og deildarstjóra, að fengnum tillögum forstjóra og tryggingaráðs, og tryggingalækni, að fengnum tillögum forstjóra, tryggingaráðs og tryggingayfirlæknis.
     Um ákvörðun launa fastra starfsmanna samkvæmt lögum þessum fer eftir lögum um kjarasamninga opinberra starfsmanna.

4. gr.


    Forstjóri annast stjórn stofnunarinnar samkvæmt lögum þessum og reglugerðum sem settar eru. Hann ræður alla starfsmenn stofnunarinnar sem ekki eru skipaðir af ráðherra.
     Deildarstjórar annast venjulega afgreiðslu mála, hver fyrir sína deild. Hvers konar nýbreytni og afbrigði frá venju skal bera undir forstjóra.
    Heimilt er að ráða tannlækni eða semja við aðila utan stofnunarinnar til að hafa eftirlit með framkvæmd ákvæða laga þessara er lúta að tannlækningum.

5. gr.


    Alþingi kýs á fyrsta þingi eftir hverjar almennar alþingiskosningar fimm menn í tryggingaráð og aðra fimm til vara. Ráðherra skipar formann og varaformann tryggingaráðs úr hópi hinna kjörnu aðalmanna.
     Ráðherra ákveður þóknun tryggingaráðsmanna.

6. gr.


    Tryggingaráð skal hafa eftirlit með fjárhag, rekstri og starfsemi Tryggingastofnunar ríkisins og gæta þess að hún starfi í samræmi við lög og reglugerðir á hverjum tíma. Skal endurskoðunardeild starfa við stofnunina undir eftirliti þess.
    Leita skal samþykkis tryggingaráðs á:
    hinni árlegu fjárhagsáætlun stofnunarinnar,
    ársreikningum stofnunarinnar,
    ákvörðunum um iðgjaldaupphæðir,
    öllum heimildarsamningum við heilbrigðisstéttir og heilbrigðisstofnanir,
    meginreglum um notkun heimildarákvæða,
    öllum lánveitingum og verðbréfakaupum og sölum,
    öðrum þeim atriðum sem lög þessi ákveða.
     Önnur mál skulu borin undir tryggingaráð ef ráðið óskar þess eða forstjóra finnst ástæða til.

7. gr.


    Rísi ágreiningur um grundvöll, skilyrði eða upphæð bóta leggur tryggingaráð úrskurð á málið. Máli skal skjóta til úrskurðar tryggingaráðs eigi síðar en fjórum mánuðum eftir að ákvörðun lá fyrir í málinu. Tryggingaráði er þó heimilt, ef sérstaklega stendur á, að víkja frá fjögurra mánaða frestinum.
     Komi ágreiningur fyrir tryggingaráð til úrskurðar og úrlausn hans er að einhverju leyti eða öllu háð læknisfræðilegu, lögfræðilegu eða félagsfræðilegu mati er tryggingaráði hverju sinni heimilt að kveðja sér til ráðuneytis einn til þrjá menn sem hafa sérþekkingu á hlutaðeigandi sviði.

8. gr.


    Aðalskrifstofur Tryggingastofnunar ríkisins eru í Reykjavík.
     Utan Reykjavíkur skal Tryggingastofnunin hafa umboðsskrifstofur og fer um staðarval, fyrirkomulag og rekstur eftir ákvörðun tryggingaráðs.
     Í hverju sveitarfélagi, þar sem ekki er umboðsskrifstofa Tryggingastofnunar ríkisins, skal sveitarstjórn heimilt í samráði við tryggingaráð að tilnefna sérstakan trúnaðarmann Tryggingastofnunarinnar sem annast upplýsingastörf og tengsl íbúa sveitarfélags við umboðsskrifstofu. Tryggingastofnunin ákveður og greiðir þóknun til trúnaðarmanna.

9. gr.


    Reikningar Tryggingastofnunar ríkisins fyrir sl. ár skulu jafnan fullgerðir eigi síðar en 1. júlí ár hvert. Skulu þeir endurskoðaðir á sama hátt og reikningar annarra ríkisstofnana.
     Að lokinni endurskoðun og afgreiðslu tryggingaráðs skulu reikningarnir sendir heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytinu sem síðan lætur birta þá í B-deild Stjórnartíðinda.
     Tryggingastofnunin skal með reglubundnum hætti birta glöggar upplýsingar um alla starfsemi stofnunarinnar.
     Tryggingastofnunin skal kynna almenningi rétt sinn til bóta með upplýsingastarfsemi.

II. KAFLI


Lífeyristryggingar.


A. Almenn ákvæði.


10. gr.


    Lífeyristryggingar taka til ellilífeyris, örorkulífeyris, tekjutryggingar, örorkustyrkja, barnalífeyris og bóta í fæðingarorlofi.

B. Bætur.


11. gr.


    Rétt til ellilífeyris eiga þeir sem eru 67 ára eða eldri og átt hafa lögheimili hér á landi, a.m.k. þrjú almanaksár frá 16 til 67 ára aldurs. Fullur árlegur ellilífeyrir, 147.948 kr., greiðist þeim einstaklingum sem átt hafa lögheimili hér á landi, a.m.k. 40 almanaksár frá 16 til 67 ára aldurs, sbr. þó 2. mgr. Sé um skemmri tíma að ræða greiðist ellilífeyrir í hlutfalli við lögheimilistímann.
     Ellilífeyri skal skerða ef árstekjur einstaklinga eða hjóna hvors um sig eru hærri en 853.397 kr. Ef tekjur eru umfram umrædd mörk skal skerða ellilífeyri um 25% þeirra tekna sem umfram eru uns hann fellur niður. Til tekna í þessu sambandi teljast hvorki bætur almannatrygginga né tekjur úr lífeyrissjóðum. Skerðing samkvæmt þessari málsgrein skal þó aldrei ná til þess hluta ellilífeyris sem einstaklingur á rétt á vegna frestunar á töku ellilífeyris sem ákveðin var fyrir 1. janúar 1992.
     Lífeyrir hjóna, sem bæði fá lífeyri, skal nema 90% af lífeyri tveggja einstaklinga. Heimilt er þó að miða lífeyri beggja við lögheimilistíma þess sem á lengri réttindatíma, sbr. síðasta málslið 2. mgr. Þá er og heimilt að úrskurða hvoru hjónanna um sig einstaklingslífeyri ef þau eru eigi samvistum af heilsufarsástæðum eða öðrum ástæðum er tryggingaráð metur jafngildar.
     Hver, sem stundað hefur sjómennsku í 25 ár eða lengur, skal eiga rétt á töku ellilífeyris frá og með 60 ára aldri, enda sé að öðru leyti fullnægt skilyrðum þessarar greinar. Starfsár sjómanna skal í þessu sambandi miðast við að sjómaður hafi verið lögskráður á íslenskt skip eða skip gert út af íslenskum aðilum eigi færri en 180 daga að meðaltali í 25 ár. Nánari ákvæði um framkvæmd skulu sett með reglugerð.
     Nú hefur sjómaður stundað sjómennsku í 25 ár eða lengur að hluta eða öllu leyti á opnum báti eða þilfarsbáti undir 12 brl. eða af öðrum ástæðum ekki borið skylda til lögskráningar og er þá heimilt að úrskurða honum ellilífeyri frá og með 60 ára aldri, enda sé sannað að sú sjómennska hafi verið aðalstarf viðkomandi meðan á henni stóð.

12. gr.


    Rétt til örorkulífeyris eiga þeir menn sem lögheimili eiga á Íslandi, sbr. 1. gr. laga um lögheimili, nr. 21/1990, eru á aldrinum 16–67 ára og:
    hafa átt lögheimili á Íslandi a.m.k. þrjú síðustu árin áður en umsókn er lögð fram eða í eitt ár ef starfsorka var óskert er þeir tóku hér lögheimili;
    eru öryrkjar til langframa á svo háu stigi að þeir eru ekki færir um að vinna sér inn 1 / 4 þess er andlega og líkamlega heilir menn eru vanir að vinna sér inn í því sama héraði við störf sem hæfa líkamskröftum þeirra og verkkunnáttu og sanngjarnt er að ætlast til af þeim með hliðsjón af uppeldi og undanfarandi starfa.
     Tryggingayfirlæknir metur örorku þeirra sem sækja um örorkubætur.
     Fullur árlegur örorkulífeyrir skal vera 147.948 kr. og greiðist hann eftir sömu reglum og ellilífeyrir, sbr. þó 4. mgr. Við ákvörðun lögheimilistíma, sbr. 1. mgr. 11. gr., skal reikna með tímann fram til 67 ára aldurs umsækjanda.
     Örorkulífeyri skal skerða ef árstekjur örorkulífeyrisþega eða hjóna, hvors um sig, sem bæði eru örorkulífeyrisþegar, eru hærri en 871.373 kr. Ef tekjur eru umfram umrædd mörk skal skerða örorkulífeyri um 25% þeirra tekna sem umfram eru uns hann fellur niður. Til tekna í þessu sambandi teljast hvorki bætur almannatrygginga né tekjur úr lífeyrissjóðum.

13. gr.


    Heimilt er Tryggingastofnuninni að veita örorkustyrk þeim sem skortir að minnsta kosti helming starfsorku sinnar og uppfyllir skilyrði 1. mgr. 12. gr. að öðru leyti en því er örorkustig varðar. Örorkustyrkþegi, sem náð hefur 62 ára aldri, skal njóta örorkustyrks sem jafnan svarar til fulls örorkulífeyris (grunnlífeyris án bóta tengdra honum). Örorkustyrk má enn fremur veita þeim sem stundar fullt starf, en verður fyrir verulegum aukakostnaði sökum örorku sinnar. Tryggingaráð setur reglur um örorkustyrki og skulu þær staðfestar af ráðherra.

14. gr.


    Barnalífeyrir er greiddur með börnum yngri en 18 ára, ef annað hvort foreldra er látið eða er örorkulífeyrisþegi, hafi annað hvort foreldra þess eða barnið sjálft átt hér lögheimili, a.m.k. þrjú síðustu árin áður en umsókn er lögð fram. Séu báðir foreldrar látnir eða örorkulífeyrisþegar skal greiddur tvöfaldur barnalífeyrir. Hvorki skerðingarákvæði 2. mgr. 11. gr. né 4. mgr. 12. gr. takmarka rétt til barnalífeyris.
     Sömu réttarstöðu hafa kjörbörn og stjúpbörn þegar eins stendur á. Þó skal ekki greiddur barnalífeyrir vegna fráfalls eða örorku stjúpforeldris ef barnið á framfærsluskylt foreldri á lífi. Eigi skal heldur greiða barnalífeyri vegna fráfalls eða örorku ættleiðanda, nema barnið hafi verið á framfæri hans, a.m.k. tvö síðustu árin áður en lífeyrisréttur gat stofnast. Heimilt er tryggingaráði að stytta þennan frest ef sýnt þykir að ættleiðingin standi ekki í sambandi við væntanlegan bótarétt.
     Tryggingaráð getur ákveðið að greiða barnalífeyri með barni ellilífeyrisþega, svo og með barni manns sem sætir gæslu- eða refsivist, enda hafi vistin varað a.m.k. þrjá mánuði.
     Lífeyrisdeild Tryggingastofnunar skal greiða barnalífeyri þegar skilríki liggja fyrir um að barn verði ekki feðrað.
     Barnalífeyrir greiðist foreldrum barnanna, enda séu þau á framfæri þeirra, eða þeim öðrum er annast framfærslu þeirra að fullu.
     Árlegur barnalífeyrir með hverju barni skal vera 123.600 kr. Ekki skal greiða barnalífeyri vegna þeirra barna er njóta örorkulífeyris.

15. gr.


    Fæðingarstyrkur skal vera 25.090 kr. á mánuði í sex mánuði við hverja fæðingu til móður sem á lögheimili hér á landi við fæðingu barns og hefur átt lögheimili hér á landi síðustu 12 mánuði fyrir fæðinguna, sbr. þó 2. mgr. Hefja má greiðslu fæðingarstyrks allt að einum mánuði fyrir áætlaðan fæðingardag sem staðfestur skal með læknisvottorði. Upphæð fæðingarstyrks skal hækka með sama hætti og aðrar bætur lífeyristrygginga.
     Ákvæði greinar þessarar taka ekki til félagsmanna í samtökum opinberra starfsmanna, bankamanna eða annarra stéttarfélaga er njóta óskertra launa í fæðingarorlofi samkvæmt kjarasamningum þann tíma er óskert laun eru greidd.
     Greiða skal fæðingarstyrk í þrjá mánuði ef um er að ræða andvanafæðingu eftir 28 vikna meðgöngutíma. Sé um að ræða fósturlát eftir 20 vikna meðgöngu greiðist fæðingarstyrkur í tvo mánuði.
     Greiðslur fæðingarstyrks falla niður frá þeim degi er foreldri lætur frá sér barn vegna ættleiðingar, uppeldis eða fósturs eða til varanlegrar dvalar á stofnun. Þegar um er að ræða tilvik samkvæmt þessari málsgrein skal fæðingarstyrkur, þó aldrei greiddur skemur en í tvo mánuði eftir fæðingu.
     Framlengja skal greiðslu fæðingarstyrks um einn mánuð fyrir hvert barn umfram eitt ef fleiri fæðast í einu. Framlengja skal og greiðslu fæðingarstyrks um einn mánuð ef um er að ræða alvarlegan sjúkleika barns sem krefst nánari umönnunar foreldris. Slík þörf skal rökstudd með vottorði læknis og staðfest af tryggingaráði.
     Fæðingarstyrkur skal og greiddur ættleiðandi foreldri, uppeldis- eða fósturforeldri vegna töku barns yngra en fimm ára í fimm mánuði frá því er fyrir liggur staðfesting barnaverndarnefndar eða sveitarfélags um fósturráðstöfun eða leyfi til ættleiðingar eftir því sem við á.
     Sé barnshafandi konu nauðsynlegt af heilsufars- eða öryggisástæðum að leggja niður störf meira en mánuði fyrir áætlaðan fæðingartíma barns skal hún eiga rétt til fæðingarstyrks þann tíma, þó aldrei lengur en í 60 daga, enda verði ekki við komið breytingum á starfsháttum hennar eða tilfærslu í starfi. Tryggingayfirlæknir skal meta hvort þörf er fyrir hendi samkvæmt ákvæði þessu.

16. gr.


    Foreldrar í fæðingarorlofi, sem lögheimili eiga á Íslandi, eiga rétt á greiðslu fæðingardagpeninga samkvæmt grein þessari, enda leggi þeir niður launuð störf þann tíma. Þeir sem eiga rétt samkvæmt kjarasamningum til óskertra launa í fæðingarorlofi eiga þó ekki rétt til greiðslu fæðingardagpeninga samkvæmt ákvæði þessu.
    Fæðingardagpeningar skulu vera tvöfaldir sjúkradagpeningar einstaklings eins og þeir eru ákveðnir á hverjum tíma.
    Fæðingardagpeningar skulu greiddir í sex mánuði.
    Fullra fæðingardagpeninga njóta þeir sem unnið hafa 1.032–2.064 dagvinnustundir á síðustu 12 mánuðum fyrir töku fæðingarorlofs. Hálfra fæðingardagpeninga njóta þeir sem unnið hafa 516–1.031 dagvinnustund á síðustu 12 mánuðum fyrir töku fæðingarorlofs. Launuð vinna í grein þessari merkir öll vinna að tekjuöflun, jafnt atvinnurekenda sem launþega. Um mat á atvinnuþátttöku foreldris skal setja ákvæði í reglugerð.
    Heimilt er konu að hefja töku fæðingarorlofs allt að einum mánuði fyrir áætlaðan fæðingardag sem staðfestur skal með læknisvottorði og miðast greiðsla fæðingardagpeninga við þann tíma. Beri fæðingu að fyrir áætlaða töku fæðingarorlofs miðast greiðslur fæðingardagpeninga við fæðingardag.
    Nú hefur móðir fengið fæðingardagpeninga í a.m.k. einn mánuð eftir fæðingu og á þá faðir rétt á greiðslu fæðingardagpeninga í stað móður ef hún óskar þess, enda leggi hann niður launaða vinnu á meðan. Foreldrar geta og skipt með sér fæðingarorlofi, t.d. verið bæði í orlofi á sama tíma að fullu eða hluta, þó þannig að greiðslur til þeirra sameiginlega nemi ekki meira en sex mánaða fæðingardagpeningum, sbr. c-lið.
    Taki foreldrar samanlagt ekki allt það fæðingarorlof sem þeir eiga rétt á falla niður fæðingardagpeningagreiðslur fyrir þann tíma sem ekki er nýttur.
    Fæðingarorlof og greiðslur fæðingardagpeninga framlengjast um einn mánuð fyrir hvert barn umfram eitt ef fæðast fleiri í einu.
    Framlengja skal og greiðslu fæðingardagpeninga um einn mánuð ef um er að ræða alvarlegan sjúkleika barns sem krefst nánari umönnunar foreldris. Slík þörf skal rökstudd með læknisvottorði og staðfest af tryggingaráði. Hvort foreldri sem er getur að ósk móður dvalið hjá barni þann mánuð.
    Þegar sérstaklega stendur á vegna heilsufars barns er heimilt að fengnu vottorði læknis sem annast hefur barnið að foreldri taki hluta af fæðingarorlofi án þess að því sé gert skylt að ljúka því í einu lagi. Hvert tímabil má þó ekki vera skemmra en mánuður.
    Sé barnshafandi konu nauðsynlegt af heilsufars- eða öryggisástæðum að hætta störfum meira en mánuði fyrir áætlaðan fæðingartíma barns skal hún eiga rétt til greiðslu fæðingardagpeninga þann tíma, þó aldrei lengur en í 60 daga, enda verði ekki komið við breytingum á starfsháttum hennar eða tilfærslu í starfi. Tryggingayfirlæknir skal meta hvort lenging fæðingarorlofs er nauðsynleg samkvæmt þessu ákvæði.
    Greiðslur fæðingardagpeninga falla niður frá þeim degi er foreldri lætur frá sér barn vegna ættleiðingar, uppeldis eða fósturs eða til varanlegrar dvalar á stofnun. Þegar um er að ræða tilvik samkvæmt þessari málsgrein skulu fæðingardagpeningar þó aldrei greiddir skemur en tvo mánuði eftir fæðingu. Greiða skal fæðingardagpeninga í þrjá mánuði ef um er að ræða andvanafæðingu eftir 28 vikna meðgöngutíma. Sé um að ræða fósturlát eftir 20 vikna meðgöngu greiðast fæðingardagpeningar í tvo mánuði.
    Ættleiðandi foreldrar, uppeldis- eða fósturforeldrar eiga rétt til greiðslu fæðingardagpeninga í fæðingarorlofi vegna töku barns yngra en fimm ára.
    Fæðingardagpeningar greiðast úr lífeyrisdeild Tryggingastofnunar ríkisins gegn framvísun vottorðs læknis og sönnunar um launagreiðslur og atvinnuþátttöku viðkomandi samkvæmt nánari reglum sem ráðherra setur í reglugerð.
    Útgjöld lífeyristrygginga vegna fæðingardagpeninga skulu greidd af framlagi atvinnurekenda til lífeyristrygginga.
    Enginn getur samtímis notið fæðingardagpeninga og sjúkradagpeninga.

17. gr.


    Ef aðrar tekjur ellilífeyrisþega en lífeyrir almannatrygginga fara ekki fram úr 210.989 kr. á ári skal greiða uppbót á lífeyri hans að upphæð 272.208 á ári. Hafi bótaþegi hins vegar tekjur umfram 210.989 kr. á ári skal skerða uppbótina um 45% þeirra tekna sem umfram eru. Sama gildir um hjónalífeyri eftir því sem við á.
     Ef aðrar tekjur örorkulífeyrisþega en lífeyrir almannatrygginga fara ekki fram úr 210.989 kr. á ári skal greiða uppbót á lífeyri hans að upphæð 279.840 á ári. Hafi bótaþegi hins vegar tekjur umfram 210.989 kr. skal skerða uppbótina um 45% þeirra tekna sem umfram eru. Sama gildir um hjónalífeyri eftir því sem við á.

18. gr.


    Við ákvörðun um hækkanir bóta skv. 17. gr skulu umsóknir rökstuddar t.d. með skattaframtölum og skýrum upplýsingum um hagi bótaþega. Hliðsjón skal höfð af því hvort eignum bótaþega hefur verið ráðstafað með þeim hætti að það valdi synjun hækkunar.
     Með reglugerð skal fjárhæðum 17. gr. breytt 1. júlí árlega til samræmis við almennar hækkanir bóta og annarra tekna milli ára.
     Heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra er heimilt með reglugerð að ákveða að aðrar tekjufjárhæðir skv. 17. gr. gildi um lífeyristekjur en aðrar tekjur.

C. Tekjur.


19. gr.


    Kostnaður vegna lífeyristrygginga almannatrygginga greiðist úr ríkissjóði, m.a. af tekjum ríkissjóðs af tryggingagjaldi.

20. gr.


    Tryggingastofnun ríkisins skal ár hvert haga áætlanagerð sinni vegna útgjalda lífeyristrygginga fyrir næsta almanaksár í samræmi við reglur fjárlagagerðar og senda heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytinu til frekari meðferðar. Auk áætlaðra útgjalda má gera ráð fyrir tillagi til varasjóðs, allt að 2% af áætluðum útgjöldum, skv. II. og III. kafla laga þessara.
     Árleg heildarútgjöld lífeyristrygginga skulu vera í samræmi við ákvörðun Alþingis samkvæmt fjárlögum og fjáraukalögum hvers árs.

21. gr.


    Framlag ríkissjóðs til lífeyristrygginganna skv. 19. og 20. gr. skal greitt Tryggingastofnuninni með jöfnum greiðslum í byrjun hvers mánaðar.

III. KAFLI


Slysatryggingar.

A. Almenn ákvæði.


22. gr.


    Slysatryggingar taka til slysa við vinnu, iðnnám, björgunarstörf, hvers konar íþróttaæfingar, íþróttasýningar og íþróttakeppni, enda sé sá sem fyrir slysi verður tryggður samkvæmt ákvæðum 24. eða 25. gr.
    Maður telst vera við vinnu:
    Þegar hann er á vinnustað á þeim tíma sem honum er ætlað að vera að störfum, svo og í matar- og kaffitímum.
    Í sendiferðum í þágu atvinnurekstrar eða í nauðsynlegum ferðum til vinnu og frá, enda sé aðeins um að ræða ferðir sem farnar eru samdægurs milli vinnustaðar og heimilis eða matstaðar. Sama gildir um lengri ferðir af þessu tagi ef starfsmaður er á launum hjá vinnuveitanda í ferðinni.
     Slys telst ekki verða við vinnu ef það hlýst af athöfnum slasaða sjálfs sem ekki standa í neinu sambandi við vinnuna. Tryggingin tekur þó til allra slysa á sjómanni sem verða um borð í skipi hans eða þegar hann ásamt skipinu er staddur utan heimahafnar skips eða útgerðarstaðar.
     Til slysa teljast sjúkdómar, er stafa af skaðlegum áhrifum efna, geislaorku eða öðru hliðstæðu, sem ríkjandi eru í hæsta lagi fáeina daga og rekja verður til vinnunnar.
     Ákveða skal með reglugerð að tilteknir atvinnusjúkdómar skuli teljast bótaskyldir samkvæmt þessum kafla.

23. gr.


    Þegar að höndum ber slys sem ætla má bótaskylt samkvæmt þessum kafla skal atvinnurekandi eða hinn tryggði, ef ekki er um atvinnurekanda að ræða, tafarlaust senda tilkynningu um slysið í því formi, sem Tryggingastofnunin skipar fyrir um, til lögreglustjóra eða umboðsmanns hans (í Reykjavík til Tryggingastofnunarinnar). Lögreglustjóri sendir tilkynninguna til Tryggingastofnunarinnar ásamt nauðsynlegum upplýsingum. Hinum slasaða eða þeim öðrum, sem gera vilja kröfu til bóta vegna slyssins, ber að fylgjast með því að tilkynningarskyldunni sé fullnægt og geta þessir aðilar leitað aðstoðar lögreglustjóra ef atvinnurekandi vanrækir tilkynninguna. Ef atvik að slysinu eru óljós eða mál ekki nægilega upplýst eða ástæða til að ætla að slysið hafi orðið af hirðuleysi eða lélegum útbúnaði, svo og ef Tryggingastofnunin eða annar hvor aðila, atvinnurekandi eða hinn slasaði eða fyrirsvarsmaður hans, óskar þess, skal lögreglustjóri rannsaka málið.
     Ef sá sem átti að tilkynna slys hefur vanrækt það skal það eigi vera því til fyrirstöðu að sá sem fyrir slysi varð eða eftirlátnir vandamenn hans geti gert kröfu til bóta ef það er gert áður en ár er liðið frá því að slysið bar að höndum. Tryggingaráð getur þó ákveðið að greiða bætur þó að lengri tími líði ef atvik eru svo ljós að drátturinn torveldar ekki gagnaöflun um atriði er máli skipta.

24. gr.


    Slysatryggðir samkvæmt þessum kafla eru:
    Launþegar sem starfa hér á landi, að undanskildum erlendum ríkisborgurum sem gegna embætti fyrir erlend ríki og erlendu starfsliði slíkra embættismanna. Starf um borð í íslensku skipi eða íslenskri flugvél jafngildir starfi hér á landi samkvæmt þessum lið.
    Nemendur við iðnnám samkvæmt iðnfræðslulögum.
    Útgerðarmenn sem sjálfir eru skipverjar.
    Þeir sem vinna að björgun manna úr lífsháska eða vörnum gegn yfirvofandi meiri háttar tjóni á verðmætum.
    Íþróttafólk sem tekur þátt í íþróttaiðkunum, hvort heldur er æfingum, sýningum eða keppni og orðið er 16 ára. Með reglugerðarákvæði má ákveða nánar gildissvið þessa ákvæðis.
    Sjúklingar sem eru til meðferðar á sjúkrastofnunum sem starfa samkvæmt lögum um heilbrigðisþjónustu og heilsutjónið eða örorkan er vegna læknisaðgerða eða mistaka starfsfólks sem starfar á þessum stofnunum.
     Tryggingaráð getur veitt undanþágu frá slysatryggingu skv. a-lið 1. mgr. ef hlutaðeigandi er sannanlega tryggður samkvæmt erlendri slysatryggingalöggjöf. Þá er tryggingaráði heimilt að verða við beiðni íslensks fyrirtækis um slysatryggingu starfsmanna þess sem erlendis starfa.
     Launþegi telst hver sá sem tekur að sér vinnu gegn endurgjaldi án þess að vera sjálfur atvinnurekandi í því sambandi, hvort sem um er að ræða tímakaup, föst laun, aflahlut eða greiðslu fyrir ákvæðisvinnu.
     Undanskilin slysatryggingu samkvæmt þessari grein er lausavinna sem ekki er í sambandi við atvinnurekstur né hefur í för með sér sérstaka áhættu. Með reglugerð skal ákveða nánar hvað telja skuli lausavinnu í þessu sambandi.
     Maki atvinnurekanda og börn hans, yngri en 16 ára, teljast ekki launþegar samkvæmt þessari grein.

25. gr.


    Eftirtöldum mönnum skulu tryggðar slysabætur samkvæmt lögum þessum, nema tekið sé fram í skattframtali í byrjun árs að tryggingar sé ekki óskað.
    Atvinnurekendum í landbúnaði, sem vinna landbúnaðarstörf, mökum þeirra og börnum á aldrinum 12–16 ára.
    Atvinnurekendum sem starfa að eigin atvinnurekstri í öðrum atvinnugreinum.
    Launþegum sem að staðaldri vinna störf sem falla undir ákvæði 4. mgr. 24. gr.
     Þeir sem heimilisstörf stunda geta tryggt sér rétt til slysabóta við þau störf með því að skrá í skattframtal í byrjun hvers árs ósk þar að lútandi. Á sama hátt geta atvinnurekendur skv. b-lið tryggt mökum sínum og börnum innan 16 ára, sem með þeim starfa að atvinnurekstrinum, rétt til slysabóta. Sama gildir um börn atvinnurekenda í landbúnaði innan 12 ára aldurs.

B. Bætur.


26. gr.


    Bætur slysatrygginga eru sjúkrahjálp, dagpeningar, örorkubætur og dánarbætur.

27. gr.


    Nú veldur bótaskylt slys sjúkleika og vinnutjóni í minnst 10 daga og skal þá greiða nauðsynlegan kostnað vegna lækningar hins slasaða og tjóns á gervilimum eða hjálpartækjum svo sem hér segir:
    Að fullu skal greiða:
         
    
    Læknishjálp samkvæmt samningum sjúkratrygginga.
         
    
    Sjúkrahúsvist, svo lengi sem afleiðingar slyssins gera hana nauðsynlega. Greiðsla sjúkrahúsvistar færist þó yfir á sjúkratryggingarnar þegar hinn slasaði er orðinn 70 ára, enda séu þá full tvö ár frá slysdegi.
         
    
    Lyf og umbúðir.
         
    
    Viðgerð vegna brots eða löskunar á heilbrigðum tönnum eða vel viðgerðum. Greiðslu fyrir sams konar viðgerðir á lélegri tönnum má takmarka við kostnað sem ætla má að orðið hefði ef þær hefðu verið heilbrigðar.
         
    
    Gervilimi eða svipað hjálpartæki, svo og viðgerð á þeim eða endurnýjun ef viðgerð telst ekki fullnægjandi. Sama gildir um gervitennur.
         
    
    Sjúkraflutning með sjúkraflugvél eða sjúkrabíl fyrst eftir slys eða þegar ella verður nauðsynlegt að senda sjúkling með slíkum farartækjum til meðferðar hjá lækni eða í sjúkrahúsi, þó ekki fyrir einstakar ferðir þegar um stundun er að ræða. Sama gildir um flutning með skipi, þegar öðrum farartækjum verður ekki við komið.
         
    
    Sjúkraþjálfun og orkulækningar.
    Að hluta skal greiða:
         
    
    Að hálfu ferðakostnað til læknis með leigubíl, enda sé sjúklingur ekki fær um að ferðast með áætlunarbíl eða strætisvagni. Ekki skal þó greitt fyrir flutning með bifreið manns af sama heimili eða sama bæ né bifreið í eigu venslamanna hins slasaða.
         
    
    Að 3 / 4 kostnað við sams konar ferðir með áætlunarbíl eða -skipi, enda sé um meira en 15 km vegalengd að ræða. Geti sjúklingur ekki ferðast með áætlunarbíl skal greiða ferð með áætlunarflugvél að 3 / 4 .
    Heimilt er að greiða:
         
    
    Hjúkrun í heimahúsum, veitta af vandalausum.
         
    
    Styrk upp í kostnað vegna löskunar á tönnum þegar framkvæmdar hafa verið kostnaðarsamar aðgerðir á þeim sem ónýst hafa við slysið.
         
    
    Ferðakostnað að 3 / 4 hlutum með áætlunarbíl eða strætisvagni eða samkvæmt kílómetragjaldi ef áætlunarferðir eða strætisvagnaferðir eru ekki fyrir hendi þegar sjúklingur þarfnast ítrekaðrar meðferðar hjá lækni á sjúkrahúsi eða sjúkrastofnun, svo sem í endurhæfingu eða sjúkraþjálfun, með eða án innlagningar, þótt vegalengd sé skemmri en 15 km, enda séu ferðir fleiri en 30 á sex mánaða tímabili.
     Að svo miklu leyti sem sérstakir samningar sjúkratrygginga ná ekki yfir sjúkrahjálp samkvæmt framansögðu getur tryggingaráð ákveðið endurgreiðslu að nokkru eða öllu leyti.
     Nú veldur slys ekki óvinnufærni í 10 daga, en hefur þó í för með sér kostnað sem um ræðir í grein þessari og má þá greiða hann að svo miklu leyti sem hann fæst ekki greiddur hjá sjúkratryggingum.

28. gr.


    Dagpeningar greiðast frá og með 8. degi eftir að slysið varð, enda hafi hinn slasaði verið óvinnufær í minnst 10 daga. Dagpeningar greiðast þangað til hinn slasaði verður vinnufær, úrskurður er felldur um varanlega örorku hans eða hann deyr, þó ekki lengur en 52 vikur.
     Tryggingaráði er heimilt að ákveða að dagpeningar skuli greiddir lengur, einkum ef ekki er lokið lækningatilraunum og óvíst er hvort um varanlega örorku verður að ræða og líkur eru til að afstýra megi eða draga úr örorku með lengri bótagreiðslu.
     Dagpeningar eru 665,70 kr. á dag fyrir hvern einstakling og 142,80 kr. fyrir hvert barn á framfæri, þar með talin börn utan heimilis sem hinn slasaði sannanlega greiðir með samkvæmt úrskurði stjórnvalds, staðfestu samkomulagi eða skilnaðarleyfisbréfi.
     Greiðslur samkvæmt grein þessari mega ekki fara fram úr 3 / 4 af vinnutekjum bótaþega við þá atvinnu er hann stundaði er slysið varð og mega ekki ásamt vinnutekjum nema meira en upphæð dagpeninga að viðbættum þriðjungi. Í reglugerð skal ákveðið, hvernig meta skuli í þessu sambandi vinnutekjur maka og barna atvinnurekenda sem tryggð eru skv. a-lið 1. mgr. eða 2. mgr. 25. gr.
     Nú greiðir vinnuveitandi hinum slasaða laun í slysaforföllum og renna þá dagpeningagreiðslur samkvæmt þessari grein til vinnuveitandans þann tíma, þó aldrei hærri greiðsla en sem nemur 3 / 4 hlutum launanna.

29. gr.


    Ef slys veldur varanlegri örorku skal greiða þeim er fyrir því varð örorkulífeyri eftir reglum 3. mgr. 12. gr. eða örorkubætur í einu lagi.
     Ef örorkan er 50% eða meiri greiðist hálfur örorkulífeyrir fyrir 50% örorku, hækkar síðan um 2% fyrir hvert örorkustig sem við bætist uns örorkan nemur 75%, þá greiðist fullur lífeyrir. Skerðingarákvæði 4. mgr. 12. gr. skulu ekki taka til örorkulífeyris samkvæmt þessari grein.
     Nú er örorkan metin meiri en 50% og skal þá auk örorkulífeyris greiða lífeyri vegna maka og barna yngri en 18 ára, sem voru á framfæri bótaþega þegar slys bar að höndum, eftir reglum b- og c-liða 1. mgr. 30. gr.
     Ef örorkan er 75% eða meiri skal greiða fullar bætur og gildir það bæði vegna barna sem voru á framfæri bótaþega þegar slys átti sér stað, svo og þeirra sem hann framfærir síðar. Sé orkutapið minna en 75% lækka bæturnar um 4% fyrir hvert 1% sem vantar á 75% örorku.
     Ef orkutap er minna en 50% er Tryggingastofnuninni heimilt að greiða í einu lagi örorkubætur sem jafngilda lífeyri hlutaðeigandi um tiltekið árabil samkvæmt reglum er ráðuneytið setur að fengnum tillögum tryggingaráðs. Ella greiðist lífeyrir í hlutfalli við örorkuna.
     Örorkubætur greiðast ekki ef orkutapið er metið minna en 10%. Þó skal heimilt að greiða bætur vegna f-liðar 1. mgr. 24. gr. í þessum tilvikum í samræmi við nánari reglur sem ráðherra setur.

30. gr.


    Ef slys veldur dauða innan tveggja ára frá því er það bar að höndum skal greiða dánarbætur sem hér segir:
    Ekkja eða ekkill, sem var samvistum við hinn látna eða á framfæri hans, hlýtur bætur, 15.448 kr. á mánuði í 8 ár frá dánardægri hins látna. Bætur samkvæmt þessum staflið falla ekki niður þótt ekkja eða ekkill stofni til hjúskapar á ný. Nú andast ekkja eða ekkill sem bóta hefur notið samkvæmt ákvæðum þessarar greinar áður en bætur hafa verið greiddar að fullu og skulu eftirstöðvar bótanna greiddar að jöfnu börnum hinna látnu eftir sömu reglum til loka tímabilsins ef á lífi eru, ella til dánarbús hans.
    Barnalífeyri, 123.600 kr. á ári fyrir hvert barn, sbr. að öðru leyti 14. gr.
    Barn eldra en 16 ára, sem var á framfæri hins látna vegna örorku þegar slysið bar að höndum, fær bætur, eigi minni en 193.055 kr. og allt að 579.165 kr., eftir því að hve miklu leyti það naut stuðnings hins látna við fráfall hans. Þó greiðast ekki bætur ef örorka er minni en 33%.
    Bætur skv. a- og c-liðum skulu eigi vera lægri en 128.924 kr. fyrir hvert slys. Nú lætur hinn látni ekki eftir sig aðstandendur sem rétt eiga til bóta samkvæmt þessum stafliðum og skal þá bæta slysið með 270.281 kr. sem skiptist að jöfnu milli barna hins látna ef á lífi eru, en ella til dánarbús hans.
     Um fósturbörn og fósturforeldra gildir sama og um börn og foreldra.
     Frá dánarbótum, sem greiddar eru vandamönnum, ber að draga þær örorkubætur er greiddar hafa verið í einu lagi skv. 4. mgr. 29. gr. vegna sama slyss.

C. Tekjur.


31. gr.


    Útgjöld slysatrygginga skulu borin af tekjum ríkissjóðs af tryggingagjaldi. Launþegar skv. c-lið 25. gr. skulu standa skil á iðgjöldum sínum. Þá skal árlega ákveða í fjárlögum framlag til að standast kostnað af bótum vegna þeirra sem um getur í e- og f-liðum 24. gr.
     Tryggingastofnunin skal ár hvert gera áætlun um bótagreiðslur og rekstrarkostnað slysatrygginga næsta almanaksár að meðtöldu tillagi til varasjóðs, allt að 5% af útgjöldum.
     Með reglugerð skal ákveða fast ársiðgjald af trillubátum og meiri háttar heimilisaflvélum.
     Iðgjöld til slysatrygginga, önnur en þau sem nefnd eru í 1. og 3. mgr., skulu ákveðin sem hundraðshluti af hæfilega áætlaðri stofnfjárhæð vegna hvers einstaklings.

IV. KAFLI


Sjúkratryggingar.


A. Almenn ákvæði.


32. gr.


    Sá sem eignast lögheimili í landinu, sbr. 1. gr laga um lögheimili, nr. 21/1990, verður sjúkratryggður einu ári eftir að lögheimilisbreyting er tilkynnt, sbr. 1. mgr. 5. gr. laga um tilkynningar aðsetursskipta, nr. 73/1952, með síðari breytingu, nema annað leiði af milliríkjasamningum. Heimilt er að greiða nauðsynlega þjónustu í skyndilegum sjúkdómstilfellum, þótt biðtíminn sé ekki liðinn.
     Börn og unglingar, 16 ára og yngri, eru sjúkratryggð með foreldrum sínum. Sama á við um stjúpbörn og fósturbörn.
     Sjúkratryggingadeild eða hlutaðeigandi umboðsskrifstofa gefur út réttindaskírteini til hvers þess sem sjúkratryggður er.
     Ráðherra getur að fengnum tillögum tryggingaráðs sett ákvæði í reglugerð um undanþágur frá eins árs lögheimilisskilyrði, um fyrirkomulag og framkvæmd sjúkratrygginga og um starfsemi sjúkratryggingadeildar.

B. Bætur.


33. gr.


     Hlutverk sjúkratryggingadeildar Tryggingastofnunar ríkisins er að annast sjúkratryggingar samkvæmt lögum þessum. Enn fremur er það hlutverk sjúkratryggingadeildar:
    Að veita styrk til að afla hjálpartækja og bifreiða sem nauðsynlegar eru vegna þess að líkamsstarfsemi er hömluð eða vantar líkamshluta.
    Að veita styrk til æfingameðferðar eða þjálfunar vegna afleiðinga alvarlegra, langvinnra sjúkdóma eða slysa.
    Að veita styrk til aðgerða hjá tannlækni, umfram það sem 37. gr. nær til, vegna alvarlegra afleiðinga meðfæddra galla, slysa og sjúkdóma. Ráðherra setur reglur um framkvæmd þessa ákvæðis að fengnum tillögum tryggingaráðs.
    Að greiða kostnað við yfirstjórn Tryggingastofnunarinnar á sjúkratryggingamálum.
    Að greiða ferðastyrk til sjúklinga sem af nauðsyn leita læknishjálpar erlendis, svo og til fylgdarmanna þeirra þegar sérstaklega stendur á. Tryggingaráð setur reglur um úthlutun styrkja samkvæmt þessum staflið.
    Að greiða kostnað samkvæmt nánari ákvörðun tryggingaráðs vegna psoriasissjúklinga sem að mati sérfræðinga þurfa að leita læknishjálpar á meðferðarstofnunum psoriasissjúklinga sem komi í stað sjúkrahúsvistar.
     Tryggingaráð setur nánari reglur um greiðslufyrirkomulag og skipulag slíkra ferða auk hámarksfjölda psoriasissjúklinga sem árlega geta notið slíkrar fyrirgreiðslu.
     Tryggingaráð setur reglur um greiðslu styrkja samkvæmt a- og b-liðum. Afla skal greiðsluheimildar frá Tryggingastofnuninni fyrir fram. Tryggingayfirlæknir getur áskilið vottorð sérfræðings um nauðsyn hjálpartækis eða þjálfunar..
     Ráðherra getur ákveðið að sjúkratryggingadeild greiði:
    Gjald fyrir rannsóknir og læknishjálp sem Tryggingastofnunin semur um við opinberar heilbrigðisstofnanir.
    Kostnað samkvæmt milliríkjasamningum af sjúkrahjálp við erlenda ríkisborgara sem dveljast hér um stundarsakir.

34. gr.


    Hverjum þeim, sem sjúkratryggður er skv. 32. gr., skal tryggð ókeypis vist að ráði læknis í sjúkrahúsum, þar með talið á fæðingarstofnunum, sbr. þó ákvæði 35. og 39. gr. Sjúkrahúsvist skal tryggð eins lengi og nauðsyn krefur ásamt læknishjálp og lyfjum og annarri þjónustu sem sjúkrahúsið veitir.

35. gr.


    Nú er sjúkratryggðum brýn nauðsyn á að vistast í erlendu sjúkrahúsi vegna þess að ekki er unnt að veita honum nauðsynlega hjálp í íslensku sjúkrahúsi og greiðir þá sjúkratryggingadeild kostnað við sjúkrahúsvistina. Sama gildir um kostnað við dvöl, lyf og læknishjálp sem nauðsynleg er erlendis að lokinni sjúkrahúsvistinni þar. Ráðherra skipar nefnd sem úrskurðar um hvort fyrrgreind skilyrði eru fyrir hendi, svo og hvar sjúkratryggður skuli vistaður erlendis. Nú er sjúkratryggður vistaður á öðrum og dýrari stað erlendis en nefndin hefur ákveðið og greiðir þá sjúkratryggingadeild aðeins þann kostnað sem greiða hefði átt á þeim stað sem hún ákvað. Í nefndina skal skipa tvo yfirlækna við Landspítalann, yfirlækni á Borgarspítalanum og yfirlækni við St. Jósefsspítalann Landakoti. Tryggingayfirlæknir á sæti í nefnd þessari og skal hann vera formaður hennar. Ráðherra getur með reglugerð sett nánari ákvæði um framkvæmd málsins.

36. gr.


    Til viðbótar þeim réttindum, sem þegar eru upptalin, skulu sjúkratryggingar veita þá hjálp sem hér segir:
    Almenna læknishjálp utan sjúkrahúsa hjá lækni sjúklings sem Tryggingastofnunin hefur gert samning við. Með reglugerð má ákveða gjald sem hinn sjúkratryggði greiði fyrir hvert viðtal á læknastofu og hverja vitjun til sjúklings. Sjúkratryggingar hafa heimild til að ákveða að sjúklingur greiði læknisreikninga að fullu og endurgreiða sjúkratryggingar þá sjúklingi sinn hluta.
    Nauðsynlegar rannsóknir og aðgerðir hjá sérfræðingum eða stofnunum sem Tryggingastofnun ríkisins hefur samning við. Ráðherra hefur heimild til þess að ákveða að skilyrði fyrir greiðslu sjúkratrygginga skuli háð tilvísun heilsugæslulæknis eða heimilislæknis. Fyrir hverja komu til sérfræðings samkvæmt tilvísun greiði sjúklingur gjald sem ákveðið skal með reglugerð. Með reglugerð skal sömuleiðis setja nánari reglur um notkun tilvísana, þar á meðal í hvaða tilvikum og með hvaða hætti Tryggingastofnun ríkisins geti tekið þátt í greiðslu kostnaðar vegna rannsókna og aðgerða hjá sérfræðingum þótt sjúklingur hafi ekki tilvísun.
    Lyf sem sjúkratryggðum er lífsnauðsynlegt að nota að staðaldri. Af öðrum nauðsynlegum lyfjakostnaði greiðir sjúkratryggður gjald sem ákveðið skal með reglugerð. Sé heildarverð lyfs jafnt eða lægra en þessi mörk greiðir sjúkratryggður það. Eftir að lyf hefur verið skráð hér á landi skal heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið ákveða hvort sjúkratryggingar taki þátt í greiðslu viðkomandi lyfs.
    Röntgengreining og geislameðferð samkvæmt gjaldskrá sem heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra setur, þó þannig að sjúkratryggður greiðir 900 kr. fyrir hverja röntgengreiningu.
    Sjúkradagpeningar skv. 38. gr.
    Kostnað vegna aðstoðar ljósmóður við fæðingu í heimahúsum, ákveðinn með þeim hætti sem um ræðir í 39. gr., og að auki dagpeninga, jafnháa sjúkradagpeningum, í 10 daga frá því fæðing hefst.
    Tannlækningar skv. 37. gr.
    Óhjákvæmilegan ferðakostnað læknis til þeirra sjúkratryggðu sem ekki eru ferðafærir sökum sjúkdóms síns, þó þannig að sjúkratryggður greiðir 100 kr. fyrir hverja ferð.
    Óhjákvæmilegan flutningskostnað sjúkratryggðs í sjúkrahús innan lands að 7 / 8 hlutum, enda sé flutningsþörf svo bráð og heilsu hins sjúkratryggða svo varið að hann verður ekki fluttur eftir venjulegum farþega- og flutningsleiðum. Þó greiðir sjúkratryggður aldrei meira en 2.400 kr. Sjúkraflutningur innan bæjar greiðist þó ekki og frá kostnaði við sjúkrabifreið dregst kostnaður vegna fyrstu 10 km. Sömu reglur skulu gilda um flutning sjúks manns frá sjúkrahúsi til heimilis eða dvalarstaðar, enda verði hann ekki fluttur eftir venjulegum farþegaflutningsleiðum. Sé fylgd nauðsynleg greiðist 7 / 8 af fargjaldi fylgdarmanns, jafnvel þó að um áætlunarferð sé að ræða. Flutningskostnaður milli sjúkrahúsa greiðist að fullu af því sjúkrahúsi sem sendir sjúkling, nema um sé að ræða flutning milli sjúkrahúsa í sama sveitarfélagi og heilsu sjúklings sé þannig varið að hann geti notað venjulegar farþegaflutningsleiðir.
    Óhjákvæmilegan ferðakostnað með takmörkunum og eftir reglum sem tryggingaráð setur og ráðherra staðfestir fyrir sjúkratryggða sem þarfnast ítrekaðrar meðferðar hjá lækni eða í sjúkrahúsi með eða án innlagningar.
    Hjúkrun í heimahúsum vegna alvarlegra og langvinnra sjúkdóma og slysa samkvæmt samningum sem Tryggingastofnun ríkisins gerir og reglum sem tryggingaráð setur.
    Ráðherra er með reglugerð heimilt að breyta greiðslum sjúkratryggðra samkvæmt þessari grein, svo og að ákveða með reglugerð hámark eininga í lyfjaávísunum. Ráðherra er með reglugerð heimilt að ákveða að gjald skv. a-, b-, c- og d-liðum skuli vera hlutfallsgjald og tiltaka hámark þess gjalds sem sjúklingi ber að greiða. Þá er ráðherra og heimilt með reglugerð að ákveða greiðsluþátttöku sjúkratryggðra fyrir sérhæfða göngudeildarþjónustu skv. b-lið.
     Með reglugerð er einnig heimilt að ákveða víðtækari hjálp vegna veikinda en mælt er fyrir um í þessari grein, þar á meðal að láta réttindi til greiðslu kostnaðar við tannlækningar ná til fleiri hópa en segir í 37. gr. og ákveða með hliðsjón af ákvæðum þeirrar greinar hvernig þátttöku skuli haga í tannlækniskostnaði viðbótarhópa.

37. gr.


    Fyrir tannlæknaþjónustu, aðra en tannréttingar, greiða sjúkratryggingar samkvæmt gjaldskrá sem ráðherra setur. Gjaldskráin gildir bæði um tannlækningar sem starfræktar eru á vegum hins opinbera og annarra. Í stað gjaldskrár ráðherra er Tryggingastofnun þó heimilt að semja um gjaldskrá er gildi um tannlæknaþjónustu, alla eða að hluta, aðra en tannréttingar.
     Greiðslur sjúkratrygginga skv. 1. mgr. skulu vera sem hér segir:
    Fyrir tannlækningar barna og unglinga, 15 ára og yngri, aðrar en gullfyllingar, krónu- og brúargerð, 75%.
    Fyrir tannlækningar 16 ára unglinga, aðrar en gullfyllingar, krónu- og brúargerð, 50%.
    Heimilt er að greiða allt að 50% kostnaðar við gullfyllingar, krónu- og brúargerð hjá börnum og unglingum, 16 ára og yngri, samkvæmt reglum sem ráðherra setur að fengnum tillögum tryggingaráðs. Því aðeins kemur til greiðslna samkvæmt þessum tölulið að fyrir liggi sérstök umsókn og samþykki sjúkratrygginga.
    Fyrir elli- og örorkulífeyrisþega, sem njóta fullrar tekjutryggingar, 75% kostnaðar, en 50% kostnaðar sé tekjutrygging skert, þó er ekki greitt fyrir gullfyllingar, krónur eða brýr. Heimilt er að hækka greiðslur fyrir þessa bótaþega í allt að 100% eftir reglum sem ráðherra setur að fengnum tillögum tryggingaráðs.
     Reikningi fyrir tannlæknaþjónustu skal framvísað á reikningsformi sem Tryggingastofnun ákveður.
     Þrátt fyrir ákvæði 1. tölul. 2. mgr. skulu börn og unglingar, 15 ára og yngri, eiga kost á einni skoðun á ári hjá tannlækni sér að kostnaðarlausu.

38. gr.


    Sjúkratryggingar greiða sjúkradagpeninga ef sjúkratryggður, sem orðinn er 17 ára og nýtur ekki elli- og örorkulífeyris, verður algerlega óvinnufær, enda leggi hann niður vinnu og launatekjur falli niður sé um þær að ræða.
     Sjúkradagpeningar eru ekki greiddir lengur en í 52 vikur samtals á hverjum 24 mánuðum. Þó er Tryggingastofnun ríkisins heimilt að ákveða að dagpeningar skuli greiddir lengur ef ljóst er að sjúklingurinn verður innan skamms annaðhvort vinnufær eða að unnt verður að ákveða örorku hans, tímabundið eða til bráðabirgða. Dagpeningar, sem nema minna en fullum sjúkradagpeningum, sbr. 4. og 5. mgr., skulu að jafnaði ekki greiddir lengur en í þrjá mánuði.
    Sjúkratryggðir njóta sjúkradagpeninga frá og með 15. veikindadegi séu þeir óvinnufærir a.m.k. í 21 dag. Upphaf biðtímans miðast við þann dag er óvinnufærni er staðfest af lækni.
     Fullir dagpeningar skulu nema 526,20 kr. fyrir einstakling og 142,80 kr. fyrir hvert barn á framfæri innan 18 ára, þar með talin börn utan heimilis sem umsækjandi sannanlega greiðir með samkvæmt úrskurði stjórnvalds, staðfestu samkomulagi eða skilnaðarleyfisbréfi.
     Fullra dagpeninga njóta þeir sem fella niður heils dags launaða vinnu. Hálfra dagpeninga njóta þeir sem fella niður launaða vinnu sem nemur minna en heils dags vinnu, en a.m.k. hálfs dags starfi. Sé felld niður launuð vinna sem nemur minna en hálfs dags starfi greiðast dagpeningar er nema 3 / 4 misstra launatekna, allt að hálfum dagpeningum. Launuð vinna merkir í grein þessari alla vinnu að beinni tekjuöflun, jafnt atvinnurekenda sem launþega.
     Dagpeningar vegna starfa við eigið heimili, sem falla að fullu niður vegna veikinda, skulu nema helmingi fullra dagpeninga, að viðbættum 1 / 2 hluta sannaðrar greiðslu fyrir heimilishjálp til fólks utan heimilis umfram heimilishjálp 1 / 2 dag í viku, allt að fullum dagpeningum. Slík útgjöld skulu sönnuð með skýrum kvittuðum reikningum er tilgreini vinnutíma, greidd laun og kennitölu viðtakanda. Útgjöld umfram dagvinnukaup samkvæmt taxta hlutaðeigandi stéttarfélags teljast ekki með. Umsækjandi, sem nýtur dagpeninga vegna niðurfelldrar launavinnu, fær ekki helming dagpeninga vegna niðurfalls heimilisstarfa en aftur á móti viðbót vegna útgjalda samkvæmt framanskráðu.
     Það skal ekki tálma greiðslu hálfra eða fullra dagpeninga vegna niðurfalls launaðrar vinnu skv. 5. mgr. þótt umsækjandi geti sinnt léttu heimilisstarfi.
     Nú tekur sjúklingur, sem unnið hefur heils dags launavinnu, upp allt að hálfs dags launað starf í afturbata og er þá heimilt að greiða honum hálfa dagpeninga meðan svo stendur, þó ekki lengur en í þrjá mánuði.
     Við ákvörðun dagpeninga skal að jafnaði við það miða hvernig störfum umsækjanda hefur verið háttað síðustu tvo mánuðina áður en hann varð óvinnufær. Námsfólk á ekki rétt til dagpeninga vegna forfalla frá námi, nema að því leyti sem forföllin valda töfum á að námsáfangi náist.
     Nú greiðir vinnuveitandi laun í veikindaforföllum og renna þá dagpeningagreiðslur til hans þann tíma, að undanskilinni barnaviðbót sem fellur niður, þó aldrei hærri greiðsla en nemur 3 / 4 hlutum launanna.
     Dagpeningar eru ekki greiddir þeim sem í verkfalli á, nema hann hafi átt rétt til dagpeninga áður en verkfall hófst.

39. gr.


    Tryggingastofnun ríkisins gerir samninga um greiðslur samkvæmt þessum kafla. Náist ekki samningar skal gerðardómur ákveða samningskjörin. Tilnefna samningsaðilar einn gerðarmann hvor, en Hæstiréttur skipar oddamann. Verði dómurinn ekki fullskipaður þannig tilnefnir Hæstiréttur þá sem vanta kann.
     Daggjöld sjúkrahúsa, sem ekki eru á föstum fjárlögum, svo og gjaldskrár fyrir slysa- og röntgendeildir, skulu ákveðin af heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra að höfðu nánu samráði við viðkomandi stofnanir. Daggjöld og gjaldskrár skulu ákveðin þannig að samanlagðar tekjur stofnunar standi undir eðlilegum rekstrarkostnaði á hverjum tíma miðað við þá þjónustu sem heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra hefur ákveðið að stofnunin veiti.
     Sé um sjálfseignarstofnun eða einkaaðila að ræða jafngildir það samningi ef hlítt er ákvörðun ráðherra um daggjöld er vera skulu í einu lagi fyrir vist og þjónustu. Að öðrum kosti getur Tryggingastofnunin ákveðið, þrátt fyrir ákvæði 34. gr., að sjúklingum skuli greidd tiltekin upphæð fyrir hvern legudag upp í kostnaðinn.

40. gr.


    Nú er sjúkratryggðum nauðsyn að leita sér lækninga þar sem hann er staddur erlendis og skulu þá sjúkratryggingar greiða kostnað af því eins og um læknishjálp innan lands væri að ræða. Þetta nær þó ekki til þeirra sem samkvæmt milliríkjasamningum öðlast rétt til sjúkrahjálpar í öðru landi vegna dvalar þar að því er varðar þá sjúkrahjálp sem samningarnir fjalla um.
     Nú verður sjúkratryggður maður fyrir verulegum kostnaði vegna veikinda eða slyss erlendis og fær hann ekki endurgreiddan nema að litlu leyti frá sjúkratryggingum og er þá tryggingaráði heimilt að ákveða að sjúkratryggingadeild taki meiri þátt í slíkum kostnaði.

41. gr.


    Sjúkratryggingadeild Tryggingastofnunar ríkisins er heimilt að semja við stofnanir, fyrirtæki eða einstaklinga um þá þjónustu sem henni ber að veita samkvæmt lögum þessum. Slíkan samning má gera í framhaldi af útboði. Í þeim tilvikum ákveður sjúkratryggingadeild hvaða tilboði skuli taka eða hvort öllum skuli hafnað. Ef tilboð eru óhæfilega há eða að öðru leyti ekki aðgengileg getur sjúkratryggingadeild ráðstafað verkinu á grundvelli fasts samningsverðs.

C. Tekjur.


42. gr.


    Kostnaður sjúkratrygginga greiðist að fullu úr ríkissjóði. Árleg heildarútgjöld sjúkratrygginga skulu vera í samræmi við ákvörðun Alþingis samkvæmt fjárlögum og fjáraukalögum hvers árs.
     Framlag ríkissjóðs til sjúkratrygginganna greiðist Tryggingastofnun ríkisins með reglulegum greiðslum í hverjum mánuði.

V. KAFLI


Sameiginleg ákvæði.

A. Bætur.


43. gr.


    Bætur samkvæmt lögum þessum teljast bætur greiddar í peningum og hjálp til sjúkra og slasaðra sem veitt er á annan hátt.
     Enginn getur samtímis notið nema einnar tegundar greiddra bóta samkvæmt lögum þessum. Saman mega þó fara:
    Bætur til ekkju eða ekkils skv. a-lið 30. gr. og allar aðrar bætur.
    Barnalífeyrir og dagpeningar.
    Slysadagpeningar og ellilífeyrir.
    Örorkulífeyrir/slysalífeyrir og bætur skv. f-lið 1. mgr. 24. gr.
    Aðrar bætur ef svo er fyrir mælt í lögunum.
    Ef maður á rétt á fleiri tegundum bóta en einni sem ekki geta farið saman má hann taka hærri eða hæstu bæturnar. Nú nýtur umsækjandi um dagpeninga annarra lægri bóta sem veittar eru til langs tíma og skulu þá dagpeningar nema mismuninum.
     Sjúkrakostnað slysatrygginga vegna manns, sem einnig er sjúkratryggður, greiða sjúkratryggingar gegn endurgreiðslu frá slysatryggingum.
     Ef elli- eða örorkulífeyrisþegi dvelst lengur en í mánuð samfellt á stofnun eða vistheimili sem er á föstum fjárlögum eða þar sem sjúkratryggingar greiða fyrir hann fellur lífeyrir hans niður ef vistin hefur verið lengri en fjórir mánuðir undanfarna 24 mánuði. Tryggingaráði er þó heimilt að víkja frá þessum tímamörkum ef sérstaklega stendur á. Sé dvölin ekki greidd að fullu er heimilt að greiða lífeyri allt að því sem á vantar. Hafi hlutaðeigandi innan við 3.000 kr. í tekjur á mánuði er heimilt að greiða honum 10.170 kr. á mánuði í vasapeninga. Tekjur umfram 3.000 kr. skerða vasapeninga um 65% þeirra tekna sem umfram eru. Vasapeningar falla þó alveg niður við árstekjur sem nema 223.754 kr. Ef tekjur hlutaðeigandi eru af vinnu á stofnuninni og telja má vinnuna þátt í endurhæfingu eða föndur er heimilt að ákveða að tekjurnar hafi ekki skerðingaráhrif á vasapeningana. Nú dvelst lífeyrisþegi utan stofnunar nokkra daga í senn en útskrifast samt ekki og er þá heimilt að greiða honum dagpeninga sem eigi séu lægri en tvöfaldir sjúkradagpeningar hverju sinni.

44. gr.


    Sama rétt til bóta og hjón hafa samkvæmt lögum þessum einnig karl og kona sem eru í óvígðri sambúð er skráð hefur verið í þjóðskrá lengur en eitt ár. Sama rétt hafa karl og kona sem átt hafa saman barn eða konan er þunguð af hans völdum, enda sé óvígð sambúð þeirra skráð í þjóðskrá. Sama gildir um bótarétt þess sem eftir lifir.
     Slíkt sambúðarfólk öðlast aldrei meiri bótarétt en þau hefðu haft ef þau væru hjón. Þó er heimilt að greiða sambúðaraðila slysabætur.
     Sameiginlegt lögheimili eða sambúð eftir öðrum ótvíræðum gögnum lengur en eitt ár skal lagt að jöfnu við skráningu sambúðar í þjóðskrá.

45. gr.


    Tryggingastofnunin getur greitt öðrum en bótaþega eða framfærslumanni bætur ef ástæða er til að ætla að bæturnar séu notaðar á þann hátt að eigi samrýmist tilgangi laganna. Slíkar ráðstafanir skulu þó að jafnaði bornar undir hlutaðeigandi sveitarstjórn eða barnaverndarnefnd ef um er að ræða barnalífeyri.

46. gr.


    Bætur, sem ætlaðar eru bótaþegum sjálfum, greiðast ekki ef hlutaðeigandi vanrækir að fara að læknisráðum eða neitar að hlíta fyrirmælum um þátttöku í þjálfun eða starfsnámi sem bætt gæti afkomu hans eða búið hann undir nýtt starf.

47. gr.


    Umsóknir um bætur skulu ritaðar á eyðublöð er Tryggingastofnunin lætur gera. Skulu eyðublöð þessi fást í skrifstofum stofnunarinnar, hjá umboðsmönnum hennar og annars staðar, eftir því sem hentugt þykir.
     Umsækjendum er skylt að svara öllum spurningum og gefa allar upplýsingar sem nauðsynlegar eru til þess að hægt sé að úrskurða bætur eða endurskoða bótarétt.
     Ekki verður krafist umsókna um sjúkrabætur að undanteknum sjúkradagpeningum.
     Starfsfólk Tryggingastofnunarinnar og umboðsmenn hennar skulu kynna sér til hlítar aðstæður umsækjenda og bótaþega og gera þeim grein fyrir ýtrasta rétti þeirra samkvæmt lögum þessum, reglugerðum og starfsreglum stofnunarinnar.

48. gr.


    Allar umsóknir skulu úrskurðaðar svo fljótt sem kostur er á og skulu bætur reiknaðar frá þeim degi sem umsækjandinn hefur uppfyllt skilyrðin til bótanna. Bætur skv. II. kafla, aðrar en lífeyrir skv. III. kafla, reiknast þó frá fyrsta næsta mánaðar eftir að bótaréttur er fyrir hendi og falla niður í lok þess mánaðar er bótarétti lýkur.
     Bætur, aðrar en slysalífeyrir og sjúkradagpeningar, skulu aldrei úrskurðaðar lengra aftur í tímann en tvö ár. Sjúkradagpeningar skulu að jafnaði eigi úrskurðaðir lengra aftur í tímann en tvo mánuði, en heimilt er Tryggingastofnun ríkisins að lengja þetta tímabil í allt að sex mánuði í tilvikum þar sem bótaréttur er að öðru leyti ótvíræður.
     Grundvöll bótaréttar má endurskoða hvenær sem er og samræma bætur þeim breytingum sem orðið hafa.

49. gr.


    Bætur skal greiða þriðja virkan dag hvers mánaðar. Þó má greiða sjúkrabætur og dagpeninga fyrir styttri tíma. Enn fremur má greiða bætur eftir á fyrir lengri tíma en einn mánuð þar sem samgöngur eru erfiðar.
     Úrskurðaðar bætur falla niður ef þær eru ekki sóttar innan 12 mánaða, en úrskurða má bætur á ný ef rökstudd umsókn berst.

50. gr.


    Nú hafa bótaþega verið greiddar hærri bætur en vera bar samkvæmt lögum þessum og á þá Tryggingastofnunin endurkröfurétt á hendur honum eftir almennum reglum. Má og draga upphæðina frá bótum sem bótaþegi síðar kynni að öðlast rétt til.
     Ef greiðsla skv. 1. mgr. stafar af sviksamlegu atferli bótaþega getur Tryggingastofnunin látið hann endurgreiða allt að tvöfaldri þeirri fjárhæð sem ofgreidd var. Hefur þetta engin áhrif á þá refsingu sem bótaþegi að öðru leyti kann að hafa bakað sér.

51. gr.


    Ef umsækjandi á bótakröfu á hendur manni eða stofnun vegna tjóns sem hann eða hún ber ábyrgð á vegna ásetnings eða gáleysis eða samkvæmt ákvæðum 88. gr. umferðarlaga, nr. 50/1987, eiga tryggingarnar endurkröfurétt fyrir þeim bótum sem þær hafa innt af hendi vegna tjónsins án þess að til komi framsal. Endurkröfurétturinn gildir þó ekki gagnvart atvinnurekanda að því er varðar bætur vegna slysa er starfsmenn hans verða fyrir, nema hann eða trúnaðarmenn hans hafi valdið slysinu af ásetningi eða stórfelldu gáleysi.

52. gr.


    Ef bótaþegi er dæmdur til fangelsisvistar eða á annan hátt úrskurðaður til dvalar á einhverri stofnun skulu falla niður allar bætur til hans meðan hann dvelst þar, sbr. þó síðustu málsgrein 43. gr.
     Tryggingastofnunin getur þó ákveðið að greiða bæturnar, eða hluta af þeim, maka hans og börnum eða einhverjum þriðja aðila sem sér um að bæturnar komi þeim að sem mestu gagni.

53. gr.


    Óheimilt er að framselja eða veðsetja bótakröfur samkvæmt lögum þessum og ekki má leggja á þær löghald né gera í þeim fjárnám né halda bótafé til greiðslu opinberra gjalda, annarra en iðgjalda samkvæmt lögum þessum.

54. gr.


    Nú telur Tryggingastofnun ríkisins vafa leika á um lögheimili bótaþega eða umsækjanda um bætur, sbr. lög nr. 21/1990, og skal hún þá leita úrskurðar dómara, enda getur hún beiðst rannsóknar og úrskurðar með sama hætti og þjóðskrá og sveitarfélag skv. 11. gr. nefndra laga. Sjúkratryggingar eiga einnig rétt á að óska rannsóknar og úrskurðar um lögheimili sjúkratryggðra.

55. gr.


    Greiða skal bótaþegum, búsettum í þeim ríkjum sem ríkisstjórn gerir samninga við eða ráðherra hefur samið við með stoð í 65. gr., sömu bætur og viðkomandi hefði átt rétt á hefði hann verið búsettur hér á landi.
     Heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra getur með reglugerð ákveðið að frá bótum, sem bótaþegi á rétt á hér á landi, dragist bætur sem hann fær samkvæmt erlendri löggjöf fyrir sama tímabil og bætur eru greiddar fyrir hér á landi.

B. Um iðgjöld, innheimtu o.fl.


56. gr.


    Iðgjöld skv. 31. gr. skal skattstjóri leggja á með tekjuskatti og eignarskatti og færa þau á skattskrá, sbr. 98. gr. laga nr. 75/1981, með síðari breytingum, og skulu ákvæði 99. gr. þeirra laga og ákvæði laga nr. 30/1992, um yfirskattanefnd, gilda um iðgjöld eftir því sem við á.
     Í reglugerð skv. 4. mgr. 31. gr. skal kveða á um álagningu og innheimtu ársiðgjalda vegna tækja þeirra er þar greinir.
     Gjalddagar iðgjalda skulu ákveðnir í reglugerð.

57. gr.


    Iðgjöld til slysatrygginga skulu innheimt af innheimtumönnum ríkissjóðs og sveitarsjóða eða sérstökum innheimtustofnunum. Ákvæði laga nr. 75/1981, þar á meðal um dráttarvexti og fjárnámsrétt, gilda um innheimtu iðgjalda.

58. gr.


    Iðgjöld skv. 31. gr. vegna sjómanna og iðgjöld af aflvélum samkvæmt sömu grein skulu hvíla sem lögveð á hlutaðeigandi skipum og aflvélum og ganga fyrir öllum öðrum veðum en lögveðum fyrir gjöldum ríkissjóðs.

C. Önnur ákvæði.


59. gr.


    Tekjur varasjóðs lífeyristrygginga eru vextir af höfuðstólnum og tillag skv. 1. mgr. 20. gr. Tekjur varasjóðs slysatrygginga eru vextir af höfuðstólnum ásamt tillagi skv. 2. mgr. 31. gr. Fé, sem ekki þarf að nota til dagslegs rekstrar trygginganna, skal að öðru leyti ávaxta í ríkisskuldabréfum, bankavaxtabréfum eða í lánum sem tryggð eru með ríkisábyrgð eða annarri öruggri tryggingu.

60. gr.


    Foreldri, sem fær úrskurð stjórnvalds um meðlag með börnum sínum eða um sérstök framlög skv. 15. gr. barnalaga, nr. 20/1992, getur snúið sér til Tryggingastofnunar ríkisins og fengið greiðslur samkvæmt úrskurði innan þeirra marka er 14. gr. þessara laga setur um fjárhæð meðlags og aldur barna. Sama skal gilda um foreldri sem leggur fram staðfest samkomulag um meðlagsgreiðslur og aðrar greiðslur skv. III. kafla barnalaga, nr. 20/1992.
     Á sama hátt skal barnsmóðir fá samkvæmt stjórnvaldsúrskurði eða staðfestu samkomulagi greitt hjá Tryggingastofnun ríkisins:
    Framfærslulífeyri í allt að þrjá mánuði skv. 1. mgr. 21. gr. barnalaga, nr. 20/1992.
    Hjúkrunar- og framfærslustyrk í allt að níu mánuði skv. 2. mgr. 21. gr. barnalaga, nr. 20/1992.
    Kostnað vegna meðgöngu og fæðingar skv. 1. mgr. 22. gr. barnalaga, nr. 20/1992.
     Þegar eftir að sýslumaður hefur veitt viðtöku ósk frá móður um að aflað verði faðernisviðurkenningar hjá lýstum barnsföður getur hún fengið meðlag greitt með barninu innan þeirra marka er 14. gr. þessara laga setur.
    Tryggingastofnuninni er heimilt að greiða meðlag aftur í tímann allt að 12 mánuði, talið frá byrjun þess mánaðar sem stjórnvaldsúrskurður, staðfestur samningur eða vottorð sýslumanns um að hann hafi veitt viðtöku ósk móður um öflun faðernisviðurkenningar berst stofnuninni, enda eigi þá 4. mgr. 14. gr. ekki við.
     Þeir sem annast framfærslu barns að foreldri látnu eða af öðrum lögmætum ástæðum, þar með talin sveitarstjórn í framfærslusveit barnsins, hafi hún greitt fé til framfærslu þess, eiga sama rétt og foreldri eftir því sem við getur átt.
     Með reglugerð, sem heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra setur, má ákveða hámarksgreiðslur sem Tryggingastofnun ríkisins innir af hendi.

61. gr.


    Tryggingastofnunin skal senda Innheimtustofnun sveitarfélaga innan eins mánaðar tilkynningu um fyrstu greiðslu skv. 60. gr. Tilkynningunni skal fylgja afrit af yfirvaldsúrskurði eða staðfestum samningi.
     Innheimtustofnun sveitarfélaga endurgreiðir Tryggingastofnuninni greiðslur skv. 1.–3. mgr. 60. gr. mánaðarlega eftir því sem innheimtist. Um skil vegna óinnheimtra skulda fer eftir ákvæðum laga um Innheimtustofnun sveitarfélaga.
     Ríkissjóður endurgreiðir Tryggingastofnun ríkisins meðlög vegna barnsfeðra sem framfærslurétt eiga erlendis, svo og meðlög greidd sk. 4. mgr. 60. gr. þar til meðlagsúrskurður liggur fyrir.

62. gr.


    Tryggingastofnunin getur tekið að sér að annast reikningshald og daglega afgreiðslu fyrir einstaka lífeyrissjóði.

63. gr.


    Heimilt er Tryggingastofnuninni að taka að sér frjálsar slysatryggingar. Skal þá jafnan gefa út vátryggingarskírteini. Enn fremur getur stofnunin með samþykki ráðherra tekið að sér ábyrgðartryggingar.
    Ráðherra ákveður með reglugerð nánari tilhögun á tryggingum samkvæmt þessari grein, þar á meðal að hve miklu leyti skuli endurtryggja þá áhættu sem Tryggingastofnunin tekur á sig.

64. gr.


    Ráðherra getur ákveðið að útgerðarmönnum skuli skylt að tryggja áhættu þá vegna bótaskyldra slysa og veikinda sem þeir bera skv. 36. gr. laga nr. 35/1985, þannig að Tryggingastofnunin greiði hinum tryggða fullt kaup eða aflahlut jafnlangan tíma og sjómannalög ákveða hverju sinni.
     Halda skal tryggingum samkvæmt þessari grein reikningslega aðskildum frá annarri starfsemi stofnunarinnar. Dagpeningar skv. 28. og 38. gr. skulu renna til Tryggingastofnunarinnar þann tíma sem greiðsla kaups eða aflahlutar á sér stað og skulu iðgjöld útgerðarmanna fyrir aukatryggingu þessa ákveðin með það fyrir augum að þau ásamt dagpeningunum nægi fyrir útgjöldum.

65. gr.


    Heimilt er ríkisstjórninni að semja við erlend ríki og ráðherra að semja við erlendar tryggingastofnanir um gagnkvæman rétt til þeirra hlunninda sem almannatryggingar veita. Í slíkum samningum má m.a. kveða svo á að lögheimilistímabil, atvinnutímabil eða tryggingatímabil í öðru samningsríki skuli talin jafngilda lögheimilistíma á Íslandi, hvort sem um er að ræða íslenska þegna eða þegna annarra samningsríkja. Enn fremur er heimilt að kveða þar á um rétt til bótagreiðslna samkvæmt almannatryggingalögum við búsetu í öðru samningsríki, sbr. 11. gr., 55. gr. og 1. tölul. ákvæða til bráðabirgða.

66. gr.


    Nú verður breyting á vikukaupi í almennri verkamannavinnu og skal ráðherra þá innan sex mánaða breyta upphæðum bóta samkvæmt lögum þessum og greiðslum samkvæmt 60. gr. í samræmi við það. Heimilt skal að fjárhæðir skv. 17. gr. taki sömu hlutfallsbreytingum og kveðið er á um í 1. málsl. þessarar greinar um upphæðir bóta og greiðslur skv. 60. gr. Heimilt er að breyta fjárhæðum skv. 2. mgr. 11. gr., svo og 4. mgr. 12. gr., þó þannig að aldrei komi til skerðingar lífeyris samkvæmt þessum málsgreinum hjá þeim sem rétt eiga á tekjutryggingu, skertri eða óskertri, samkvæmt ákvæðum 17. gr.

67. gr.


    Ráðherra er heimilt í reglugerð að kveða á um nánari framkvæmd laga þessara. Þá er ráðherra heimilt að birta sem reglugerðir reglur Evrópubandalagsins um almannatryggingar.

68. gr.


    Lög þessi öðlast þegar gildi. Jafnframt eru úr gildi numin lög nr. 67/1971, með síðari breytingum. Þó skulu ákvæði laga nr. 67/1971, með síðari breytingum, um slysatryggingu ökumanna gilda til 31. desember 1993.

Ákvæði til bráðabirgða.
    Bætur, sem úrskurðaðar hafa verið fyrir gildistöku laga nr. 67/1971, skulu ekki skerðast vegna ákvæða II. kafla um bótagreiðslur í hlutfalli við þann tíma sem bótaþegi hefur átt lögheimili á Íslandi, sbr. þó 2. mgr.
                  Nú á ellilífeyrisþegi eða umsækjandi um ellilífeyri ekki lögheimili á Íslandi og skal þá einungis reikna til réttindatíma skv. 12. gr. þann tíma sem hlutaðeigandi hefur átt lögheimili á Íslandi eftir árslok 1946. Heimilt er tryggingaráði að veita undanþágu frá þessu ákvæði ef sérstaklega stendur á.
    Ráðherra er heimilt að fela Tryggingastofnun ríkisins að semja við atvinnufyrirtæki um að þau taki í vinnu öryrkja sem fá greiddan örorkulífeyri, örorkustyrk, endurhæfingarlífeyri eða slysaörorkubætur undir 50% og hafa vinnugetu sem ekki hefur nýst á vinnumarkaði og ekki verulegar aðrar tekjur til lífsviðurværis en bætur almannatrygginga. Bætur til öryrkjans falla niður á starfstímabilinu. Í reglugerð skal kveða nánar á um öryrkjavinnu þessa.
    Á meðan vextir, verðbætur og gengishagnaður eru frádráttarbærar tekjur við ákvörðun tekjuskattsstofns skulu þessar tekjur hvorki hafa áhrif á tekjur til skerðingar elli- og örorkulífeyris, sbr. 11. og 12. gr., né tekjutryggingar, sbr. 17. og 18. gr. laga um almannatryggingar.
    Þeir sem ákveðið hafa frestun ellilífeyris fyrir 1. janúar 1992, sbr. 11. gr. laga nr. 67/1971, um almannatryggingar, skulu halda rétti sínum. Tryggingastofnun ríkisins skal breyta fjárhæðum vegna frestunarinnar til samræmis við breytingar sem verða á fjárhæðum almannatrygginga hverju sinni. Nú andast maður sem frestað hefur töku lífeyris fram yfir 67 ára aldur fyrir 1. janúar 1992 og lætur eftir sig maka á lífi og skal þá hinn eftirlifandi maki til viðbótar eigin lífeyri eiga rétt á þeirri hækkun sem hinn látni átti rétt á vegna frestunar.
    Hafi tannrétting sannanlega hafist fyrir 1. nóvember 1989 skal henni lokið samkvæmt ákvæðum sem giltu fyrir 1. janúar 1990, sbr. og lokamálsgrein þessa töluliðar.
                  Þrátt fyrir ákvæði 37. gr. laganna skulu þeir sem njóta áttu endurgreiðslna fyrir tannréttingar á árinu 1991 samkvæmt reglum nr. 63/1991 um endurgreiðslur sjúkratrygginga af tannréttingakostnaði samkvæmt lögum um almannatryggingar njóta þess réttar áfram, enda hafi þeir sent umsóknir sínar hér að lútandi fyrir 15. mars 1992 á þar til gerðum eyðublöðum Tryggingastofnunarinnar í samræmi við bráðabirgðaákvæði laga nr. 1/1992, um ráðstafanir í ríkisfjármálum á árinu 1992.
                  Greiðslum samkvæmt bráðabirgðaákvæði þessu skal ljúka 31. desember 1993.
    Þær konur, sem við gildistöku laganna fá greiddan ekkjulífeyri, skulu eiga rétt á þeirri greiðslu til 67 ára aldurs.

Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.


Inngangur.
     Gildandi lög um almannatryggingar nr. 67/1971 gengu í gildi 1. janúar 1972. Lögunum hefur á liðnum tveimur áratugum verið breytt liðlega sextíu sinnum. Þótt ýmsar þessar breytingar hafi verið allumfangsmiklar hafa lögin aldrei verið endurútgefin á þessu tímabili. Á hinn bóginn hefur Tryggingastofnun ríkisins gefið út handbók með lögunum þar sem breytingar hafa verið felldar inn. Lögin hafa verið gefin út með þessum hætti á nokkurra ára fresti.
     Í byrjun ársins 1992 var ákveðið í heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytinu að nauðsynlegt væri að undirbúa endurútgáfu laga um almannatryggingar. Fljótlega kom hins vegar í ljós að við síendurteknar breytingar höfðu eyður myndast í lögin og jafnvel að númer greina hefði raskast. Niðurstaðan varð því sú að nauðsynlegt væri að fella lögin saman og leggja þau þannig fyrir Alþingi ásamt þeim breytingum sem gera þyrfti á þeim vegna aðildar Íslands að Evrópsku efnahagssvæði.
     Frumvarp það, sem hér liggur frammi, er því annars vegar samfelling laganna og hins vegar nauðsynlegar breytingar vegna EES-samningsins. Jafnframt hafa ýmis ákvæði laganna, sem í raun voru orðin úrelt vegna eldri breytinga, verið felld niður. Þá hefur orðalag nokkurra ákvæða verið lagað að breyttri framkvæmd. Í athugasemdum við einstakar greinar frumvarpsins er gerð grein fyrir þeim breytingum sem gerðar hafa verið á viðkomandi ákvæði.

Reglur Evrópubandalagsins um almannatryggingar.
     Grunnurinn að reglum Evrópubandalagsins á sviði almannatrygginga er lagður í 51. gr. Rómarsáttmálans.
     Í því skyni að ná settum markmiðum á þessu sviði setti ráðið árið 1958 reglugerð um félagslegt öryggi launþega sem flytjast milli aðildarríkja. Í lok sjötta áratugarins þótti tímabært að endurskoða reglugerð þessa í heild sinni, bæði í ljósi fenginnar reynslu af framkvæmd hennar og eins með hliðsjón af breytingum á löggjöf aðildarríkjanna. Var þá sett ný reglugerð, reglugerð nr. 1408/71 um beitingu almannatryggingareglna gagnvart launþegum og fjölskyldum þeirra sem flytjast á milli aðildarríkja. Ári síðar var sett sérstök framkvæmdareglugerð með 1408, reglugerð nr. 574/72. Fyrrnefnda reglugerðin gengur undir heitinu 1408 en hin síðari er kölluð framkvæmdareglugerðin. Þessum reglugerðum hefur oftsinnis verið breytt á undanförnum tuttugu árum.
     Þó svo að 51. gr. Rómarsáttmálans og upphaflegt heiti 1408 nefni eingöngu launþega þá hefur gildissvið 1408 verið útvíkkað til að ná einnig til einstaklinga sem starfa sjálfstætt. Einstaklingar, sem stunda nám en ekki launaða vinnu, teljast á hinn bóginn ekki verndaðir af 51. gr. Rómarsáttmálans. Ákvæði 51. gr. Rómarsáttmálans og 1408 eru nauðsynlegar viðbætur við reglurnar um frjálsa för fólks sem um er fjallað í 48.–50. gr. sáttmálans. Tilgangur þeirra er að tryggja það að launþegi eða einstaklingur, sem starfar sjálfstætt og kýs að vinna og dveljast í öðru aðildarríki en heimaríkinu, missi í engu almannatryggingaréttindi vegna flutningsins milli landa. Reglurnar ryðja þannig úr vegi hluta þeirra hindrana sem verða á vegi einstaklinga sem kjósa að sækja atvinnu annars staðar en í heimalandi sínu.
     Þessi tilgangur með reglunum er mikilvægur og hefur Evrópudómstóllinn margsinnis staðfest að ákvæði 48.–51. gr. Rómarsáttmálans hafi þýðingu fyrir túlkun reglugerðarinnar 1408/71. Þannig hefur dómstóllinn lýst ákveðin ákvæði 1408 ógild með vísun í tilgang og markmið þessara ákvæða Rómarsáttmálans.
     Þá er þess og að geta að 1408 er einnig talin hvíla á 2. og 7. gr. Rómarsáttmálans og er til þessara greina vísað í inngangskafla reglugerðarinnar. Í 2. gr. sáttmálans er fjallað um markmið bandalagsins en 7. gr. fjallar um bann við hvers konar mismunun á grundvelli þjóðernis.
     Rétt er að leggja áherslu á og undirstrika að reglur EB á sviði almannatrygginga stefna ekki að því að koma á sameiginlegu almannatryggingakerfi í aðildarríkjunum. Reglunum er ætlað að tryggja samspil almannatryggingalöggjafar aðildarríkjanna. Ákvæði 51. gr. Rómarsáttmálans kemur ekki í veg fyrir að reglur aðildarríkjanna á sviði almannatrygginga séu ólíkar bæði að formi og efni þannig að réttindi launþega og sjálfstæðra atvinnurekenda geta verið mismunandi eftir því hvar þeir starfa.
    Markmið reglugerðar 1408/71 og framkvæmdareglugerðar 574/72 er að tryggja samræmda og samfellda beitingu löggjafar aðildarríkjanna á sviði almannatrygginga gagnvart launþegum og sjálfstætt starfandi atvinnurekendum sem skipta um vinnustað eða dvalarstað innan Evrópubandalagsins. Reglugerðirnar samræma ekki löggjöf aðildarríkjanna á þessu sviði. Þær eru hins vegar viðbót við almannatryggingareglur aðildarríkjanna, en koma að jafnaði ekki í staðinn fyrir almannatryggingalöggjöf þeirra.
     Reglur Evrópubandalagsins um almannatryggingar launþega og sjálfstætt starfandi atvinnurekenda hvíla á fjórum meginstoðum: jafnræðisreglunni, samlagningarreglunni, útflutningsreglunni og hlutfallsreglunni (pro rata temporis reglunni).

Jafnræðisreglan. Jafnræðisreglan byggir á 7. gr. Rómarsáttmálans sem tryggir að launþegar og einstaklingar, sem starfa sjálfstætt, skuli, að því er varðar aðgang þeirra að almannatryggingabótum og greiðslu þeirra, standa jafnfætis ríkisborgurum viðkomandi Evrópubandalagsríkis. Þá byggir reglan og á 1. mgr. 3. gr. 1408.
     Af þessu leiðir að ef almannatryggingalöggjöf viðkomandi lands hefur að geyma skilyrði um ríkisborgararétt má ekki beita þessu skilyrði gagnvart þeim sem heyra undir gildissvið 1408. Á sama hátt er óheimilt að gera þá kröfu til launþega frá öðru EB-ríki að hann dvelji ákveðinn tíma í landinu áður en um hann fara að gilda sömu ákvæði og um ríkisborgara viðkomandi lands.

Samlagningarreglan. Samlagningarreglan, sem byggir beint á 51. gr. Rómarsáttmálans, tryggir að launþegar og einstaklingar, sem starfa sjálfstætt, missa í engu áunnin réttindi eða réttindi sem þeir eru um það bil að ávinna sér, þó svo að þeir flytjist til eða hefji störf í öðru aðildarríki. Í samlagningarreglunni felst að ef löggjöf lands hefur t.d. að geyma ákvæði um það að launþegi skuli hafa verið tryggður eða starfað í ákveðinn tíma áður en hann öðlast rétt til bóta skal við ákvörðunina um það hvort skilyrði þessu sé fullnægt taka tillit til að launþeginn hefur verið tryggður eða unnið í öðru aðildarríki.
     Þetta þýðir að tryggingatímabil, starfstímabil og búsetutímabil sem áunnin eru samkvæmt löggjöf annars aðildarríkis skal telja með eins og þau væru áunnin samkvæmt löggjöf viðkomandi lands. Ef um er að ræða aðild að sjóði eða samlagi, svo sem atvinnuleysistryggingasjóði eða sjúkrasamlagi, hefur samlagningarreglan þau áhrif að viðkomandi getur flust beint úr sjóði eða samlagi í einu aðildarlandi yfir í sjóð eða samlag í öðru aðildarríki. Ef rétturinn til bótagreiðslu úr sjúkrasamlagi er bundinn ákveðnu tímalengdarskilyrði tryggir samlagningarreglan að réttur til bótagreiðslu stofnast þegar í stað hafi viðkomandi verið tryggður í sjúkrasamlagi í öðru aðildarríki jafnlangan tíma og skilyrði er sett um.

Útflutningsreglan. Útflutningsreglan, sem byggir einnig beint á 51. gr. Rómarsáttmálans, hefur í för með sér að almannatryggingabætur skal greiða hvarvetna innan Evrópubandalagsins. Reglan er einnig ítrekuð í 10. gr. 1408.
     Reglunni er þannig ætlað að tryggja hinn tryggða gegn tekjutapi eingöngu af þeirri ástæðu að hann kýs að flytja frá því landi sem hann á rétt á bótunum í.
     Útflutningsreglan er mismunandi eftir því hvort um er að ræða útflutning á peningabótum, svo sem dagpeningum eða lífeyri, eða sjúkrahjálp, t.d. læknishjálp eða sjúkrahúsdvöl.
    Um sjúkrahjálpina gildir sú meginregla að hún er greidd í samræmi við löggjöf þess ríkis sem hinn bótaþeginn býr í eða dvelst í án tillits til þess hvort hann heyri undir löggjöf þess ríkis. Útflutningurinn felst í því að stofnun í því landi, sem bótaþeginn telst tryggður, skal endurgreiða stofnun í dvalarlandinu þann kostnað sem hún hafði af sjúkrahjálpinni við bótaþegann. Ef landamærastarfsmaður, sem býr í Þýskalandi og vinnur í Danmörku, veikist í Þýskalandi fær hann læknishjálp samkvæmt þýskri löggjöf. En þar sem hann starfar í Danmörku telst hann tryggður þar og danska sjúkrasamlagið verður því að endurgreiða þýsku sjúkratryggingunni þann kostnað sem hún hefur haft af sjúkrahjálp við manninn.
     Um peningagreiðslur gildir sú regla að þær eru inntar af hendi í samræmi við löggjöf þess lands þar sem viðkomandi telst tryggður. Peningagreiðslurnar á að greiða honum án tillits til þess hvort hann búi í öðru aðildarríki. Tvennt kemur til greina varðandi peningasendinguna, annaðhvort er hægt að senda viðkomandi peningana beint eða í gegnum stofnun í því ríki þar sem hann býr.
     Mismunandi aðferðir á útflutningi bóta eftir því hvort um peningagreiðslur eða sjúkrahjálp er að ræða hvíla á tvennum rökum. Annars vegar því að erfitt er með öðrum hætti að veita sjúkrahjálp þegar hinn tryggði dvelst utan þess lands sem hann telst tryggður í. Hins vegar er tiltölulega auðvelt að senda peninga yfir landamæri.

Hlutfallsreglan. Hlutfallsreglan tryggir bótaþega hlutfallsgreiðslu ef hann, vegna breytinga á vinnustað, hefur ekki náð því að vinna sér inn nægileg réttindi til að tryggja fullar bætur. Reglan er ekki almenn að því leyti að henni er ekki beitt um allar greiðslur bóta. Beiting reglunnar er takmörkuð við greiðslur sem hvíla á söfnun, þ.e. lífeyrisgreiðslur og í ákveðnum tilvikum bætur samkvæmt löggjöf um slysatryggingu vegna atvinnusjúkdóma.
     Ef lífeyrir er greiddur samkvæmt hlutfallsreglunni hefur það í för með sér að lífeyririnn, sem greiddur er, er hlutfall af tryggingatímabili eða búsetutímabili viðkomandi í aðildarríkinu. Regluna verður að skoða í ljósi ákvæða 1408 um lífeyri. Samkvæmt þeim skulu launþegi og einstaklingur, sem starfar sjálfstætt, fá lífeyri frá hverju því landi þar sem hann hefur unnið eða starfað sjálfstætt. Þegar eftirlaunaaldri er náð á viðkomandi ekki eingöngu rétt á lífeyri frá einu landi heldur verður lífeyrir hans samsettur af hlutalífeyri frá hverju þeirra landa sem hann hefur starfað eða verið búsettur í.

Reglur samningsins um Evrópska efnahagssvæðið um almannatryggingar og afleiðingar fyrir lög um almannatryggingar.
     Með samningi um Evrópska efnahagssvæðið hafa EFTA-löndin ákveðið að hlíta reglum EB á sviði almannatrygginga. Um þetta mál er fjallað í 29. gr. samningsins sem er svohljóðandi:

     1. Til að veita launþegum og sjálfstætt starfandi einstaklingum frelsi til flutninga skulu samningsaðilar á sviði almannatrygginga, í samræmi við VI. viðauka, einkum tryggja launþegum og sjálfstætt starfandi einstaklingum og þeim sem þeir framfæra að:
     a) lögð verði saman öll tímabil sem taka ber til greina samkvæmt lögum hinna ýmsu landa til að öðlast og viðhalda bótarétti, svo og reikna fjárhæð bóta;
     b) bætur séu greiddar fólki sem er búsett á yfirráðasvæði samningsaðila.
    Í VI. viðauka samningsins er að finna þær breytingar sem gera þarf á viðaukum reglugerða nr. 1408/71 og 574/72 vegna almannatryggingareglna EFTA-landanna.
     Samanburður á íslenskri löggjöf á sviði almannatrygginga og reglum EB á þessu sviði hefur leitt í ljós að íslensku lögin eru í nokkrum atriðum ósamrýmanleg. Þær breytingar, sem þarf að gera á íslenskum almannatryggingalögum, lúta að því að tryggja það að meginreglurnar fjórar séu ekki brotnar. Íslensk almannatryggingalög gera hvergi kröfu um íslenskt ríkisfang þannig að það kallar ekki á breytingu. Hins vegar þarf að taka af öll tvímæli um að það sé ekki háð heimild tryggingaráðs að aðrar bætur almannatrygginga en grunnlífeyrir séu greiddar úr landi. Þá þarf að bæta inn í lög um almannatryggingar ákvæði um að almannatryggingabætur annars staðar frá dragist frá almannatryggingabótum hér á landi. Ákvæði af þessu tagi á að tryggja að bótaþegi fái aldrei bætur oftar en einu sinni fyrir sama tryggingatímabilið. Ákvæðið er mikilvægt vegna þess að tryggingakerfi EES-ríkjanna byggja ýmist á búsetu eða vinnu og því ekki óhugsandi að einstaklingur geti áunnið sér tvöfaldan rétt.
     Ein helsta breytingin á almannatryggingalögum hér á landi vegna reglna EB á sviði almannatrygginga er sú að tryggja þarf að í ákvæðum laga um almannatryggingar séu engin ákvæði um bætur sem í raun eru bætur af félagslegum toga.
     Eins og fyrr hefur verið rakið verður að flytja bætur almannatrygginga milli landa í samræmi við þann rétt sem hlutaðeigandi hefur áunnið sér í landinu. Þar sem kerfi félagslegrar aðstoðar hér á landi er skammt á veg komið hefur verið gripið til þess ráðs gegnum tíðina að setja inn í almannatryggingalög ýmis ákvæði um aðstoð sem ber frekar keim félagslegrar aðstoðar en almannatrygginga.
     Í frumvarpi því, sem hér liggur fyrir, hafa öll slík ákvæði verið felld út og sett í frumvarp til laga um félagslega aðstoð sem lagt er fram samhliða þessu frumvarpi. Með þessu móti er tryggt að við munum ekki þurfa að flytja milli landa þessar bætur því bætur félagslegrar aðstoðar er ekki skylda að flytja milli landa líkt og bætur almannatrygginga.
     Framkvæmd almannatryggingalaga mun breytast nokkuð. Hingað til hefur tíðkast að ellilífeyrisþegar, sem búa erlendis, annars staðar en á Norðurlöndum, fá eingöngu grunnlífeyrinn héðan frá Íslandi þrátt fyrir þá heimild sem tryggingaráð hefur haft. Þessari heimild hefur mjög takmarkað verið beitt gagnvart ellilífeyrisþegum sem búsettir eru í útlöndum. Þá þarf einnig að líta á framkvæmd Tryggingastofnunar ríkisins varðandi örorkulífeyrisbætur. Er ekki að efa að aðild okkar að Evrópska efnahagssvæðinu mun kalla á mun strangara eftirlit með bótagreiðslum, ekki síst þeim sem greiddar eru úr landi. Auk þess mun aðildin kalla á mikla vinnu í tengslum við öll þau eyðublöð sem fylgja reglugerðum EB á þessu sviði.

Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.


Um 1. gr.


    Greinin er samhljóða 1. gr. laganna.

Um 2. gr.


    Greinin er samhljóða 2. gr. laganna.

Um 3. gr.


    Greinin er samhljóða 3. gr. laganna.

Um 4. gr.


    Greinin er samhljóða 4. gr. laganna. Jafnframt er bætt við greinina nýrri málsgrein um ráðningu tryggingatannlæknis. Heimildin til ráðningar tryggingatannlæknis var áður í 44. gr. laganna. Heimildin er hér útvíkkuð með hliðsjón af fyrirhuguðum breytingum á fyrirkomulagi tannverndarmála þannig að Tryggingastofnun geti samið við utanaðkomandi aðila um þetta eftirlit.

Um 5. gr.


    Greinin er samhljóða 5. gr. laganna að öðru leyti en því að tekið er tillit til þess að búið er að breyta Alþingi í eina málstofu.

Um 6. gr.


    Greinin er samhljóða 6. gr. laganna.

Um 7. gr.


    Greinin er samhljóða 7. gr. laganna að öðru leyti en því að sett er meginregla um fjögurra mánaða áfrýjunarfrest til tryggingaráðs.

Um 8. gr.


    Greinin er samhljóða 8. gr. laganna.

Um 9. gr.


    Greinin er samhljóða 9. gr. laganna.

Um 10. gr.


    Greinin er breytt frá 10. gr. laganna. Í upptalningu greinarinnar er bætt bótum í fæðingarorlofi til samræmis við að í kaflanum eru ákvæði um þetta efni og tekjutryggingu. Á hinn bóginn er fækkað bótaflokkum lífeyristrygginga almannatrygginga. Þannig eru felldar niður sem bætur lífeyristrygginga almannatrygginga mæðra- og feðralaun, umönnunarbætur, makabætur, ekkju- og ekklabætur, ekkjulífeyrir og ýmsar uppbætur á elli- eða örorkulífeyri, svo sem heimilisuppbót, sérstök heimilisuppbót, rekstrarstyrkur bifreiðar og bifreiðakaupastyrkir. Ákvæði um þessar bætur eru flutt í sérstakt frumvarp til laga um félagslega aðstoð. Þessar bætur bera mun ríkari einkenni félagslegrar aðstoðar en einkenni bóta almannatrygginga. Vegna reglna Evrópubandalagsins um almannatryggingar er nauðsynlegt að gera glöggan mun á þessu tvennu því almannatryggingabætur verður að flytja milli landa en ekki bætur félagslegrar aðstoðar.

Um 11. gr.


    Greinin er samhljóða gildandi 11. gr. laganna.

Um 12. gr.


    Greinin er samhljóða 12. gr. laganna að öðru leyti en því að sett er skilyrði um eins árs lögheimili hér á landi með óskerta starfsorku. Er þetta gert til samræmis við eins árs biðtíma í sjúkratryggingum. Þá hafa ákvæði greinarinnar um endurhæfingarlífeyri verið færð í frumvarp til laga um félagslega aðstoð og ákvæðin um örorkustyrki færð í sérstaka grein.

Um 13. gr.


    Rétt þykir að færa ákvæði laganna um örorkustyrki í sérstaka grein. Greinin er samhljóða 3. mgr. 12. gr. laganna.

Um 14. gr.


    Samhljóða 15. gr. laganna, sem var 14. gr. áður en ákvæði um umönnunarbætur var sett inn með lögum nr. 79/1991, að öðru leyti en því að nauðsynlegar breytingar eru gerðar vegna nýrra barnalaga, nr. 20/1992, og lokamálsgreinin, sem heimilar lífeyrisdeild Tryggingastofnunar að greiða barnalífeyri vegna skólanáms ungmennis á aldrinum 18–20 ára, er nú 3. gr. frumvarps til laga um félagslega aðstoð.

Um 15. gr.


    Greinin er samhljóða 17. gr. gildandi laga sem var 16. gr. áður en umönnunarbótum var bætt inn sem bótaflokki. Þó er tekið fram að móðir verði að hafa átt lögheimili hér á landi síðustu 12 mánuði fyrir fæðingu barnsins og eigi lögheimili hér er barnið fæðist.

Um 16. gr.


    Greinin er samhljóða 26. gr. gildandi laga. Rétt þykir að færa saman ákvæði um greiðslur í fæðingarorlofi.

Um 17. og 18. gr.


    Greinarnar hafa að geyma ákvæði sem áður voru í 20. gr. laganna (19. gr. áður en ákvæði um umönnunarbætur var sett inn í lögin). Ákvæðið er talsvert breytt. Þar sem fyrirhugað er að leggja samhliða þessu frumvarpi fram frumvarp til laga um félagslega aðstoð hafa ákvæði um heimilisuppbót, sérstaka heimilisuppbót, aðrar uppbætur, bifreiðakaupastyrki og bifreiðarekstrarstyrki samkvæmt upphaflegri 19. gr. verið færð í það frumvarp.

Um 19. gr.


    Greinin er breytt frá 21. gr. laganna sem áður var 20. gr. Með tilkomu tryggingagjalds samkvæmt lögum nr. 113/1990 urðu talsverðar breytingar á greiðslu atvinnurekenda til lífeyristrygginga almannatrygginga án þess að almannatryggingalögin sjálf endurspegluðu þá breytingu. Hér er þess freistað að færa orðalag til samræmis við framkvæmd.

Um 20. gr.


    Greinin, sem áður var 22. gr. (21. gr. áður en ákvæði um umönnunarbætur var bætt inn í), er efnislega talsvert breytt. Breytingarnar eru gerðar til að samræma lögin undirbúningi fjárlagagerðar og þeirri framkvæmd sem tíðkast hefur á undanförnum árum.

Um 21. gr.


    Greinin er samhljóða 23. gr., sem áður var 22. gr., að öðru leyti en því að tímasetning greiðslu á framlagi ríkissjóðs er breytt í samræmi við framkvæmd.

Um 22. gr.


    Greinin er samhljóða 27. gr. laganna eins og henni var síðast breytt með lögum nr. 104/1992.

Um 23. gr.


    Greinin er samhljóða 28. gr. laganna.

Um 24. gr.


    Greinin er samhljóða 29. gr. laganna eins og henni var síðast breytt með lögum nr. 104/1992.

Um 25. gr.


    Greinin er samhljóða 30. gr. laganna.

Um 26. gr.


    Greinin er samhljóða 31. gr. laganna.

Um 27. gr.


    Greinin er samhljóða 32. gr. laganna að öðru leyti en því að leiðrétt er í næstsíðustu málsgrein röng tilvísun. Þar stendur slysatryggingar en á að vera sjúkratryggingar.

Um 28. gr.


    Greinin er samhljóða 33. gr. laganna að öðru leyti en því að breytingar eru gerðar í samræmi við breytingar í nýjum barnalögum, nr. 20/1992.

Um 29. gr.


     Greinin er nokkuð breytt frá 34. gr. laganna. Leiðrétt er villa í síðustu málsgrein. Þar
stóð örorkutap en á að vera orkutap. Jafnframt er gert ráð fyrir því nýmæli að vegna trygginga skv. f-lið 1. mgr. 24. gr. megi greiða bætur þótt orkutap nái ekki 10%.

Um 30. gr.


    Greinin er samhljóða 35. gr. laganna að öðru leyti en því að ekkjulífeyrir slysatrygginga er felldur niður. Í frumvarpi til laga um félagslega aðstoð er almenn heimild til greiðslu ekkjulífeyris. Sömuleiðis eru felldar niður dánarbætur til foreldra til samræmis við það að gagnkvæm framfærsluskylda foreldra og barna hefur verið felld niður með nýjum lögum um félagslega þjónustu. Loks er fellt niður ákvæðið um heimild til greiðslu til systkina hins látna.

Um 31. gr.


    Greinin er nokkuð breytt frá 36. gr. laganna vegna breytinga sem urðu með tilkomu tryggingagjalds samkvæmt lögum nr. 113/1990.

Um 32. gr.


    Greinin er samhljóða 40. gr. laganna að öðru leyti en því að settur er biðtími fyrir sjúkratrygginguna. Þetta er talið nauðsynlegt til að stemma stigu við vísvitandi misnotkun sjúkratrygginga. Eðlilegt er þó talið að unnt sé með reglugerð að ákveða undanþágur frá búsetuskilyrðinu.

Um 33. gr.


    Greinin er samhljóða 39. gr. laganna.

Um 34. gr.


    Samhljóða 41. gr. laganna að öðru leyti en því að vísað er í þau tvö ákvæði laganna 35. og 39. gr. sem fjalla um þau tilvik þar sem sjúkrahúsvist er ekki tryggð að fullu.

Um 35. gr.


    Greinin er samhljóða 42. gr. laganna.

Um 36. gr.


    Greinin er samhljóða 43. gr. laganna eins og henni var síðast breytt með lögum nr. 104/1992.

Um 37. gr.


    Greinin er samhljóða 44. gr. laganna eins og henni var síðast breytt með lögum nr. 104/1992.

Um 38. gr.


    Greinin er samhljóða 45. gr. laganna að öðru leyti en því að lítils háttar orðalagsbreyting er gerð vegna nýrra barnalaga.

Um 39. gr.


    Greinin er samhljóða 46. gr. laganna.

Um 40. gr.


    Greinin er samhljóða 47. gr. laganna.

Um 41. gr.


    Greinin er samhljóða 48. gr. laganna eins og henni var síðast breytt með lögum nr. 104/1992.

Um 42. gr.


    Greinin er samhljóða 50. gr. laganna að öðru leyti en því að ákvæði um fyrirkomulag greiðslu á framlagi ríkissjóðs er fært til samræmis við framkvæmd og tiltekið er að útgjöld sjúkratrygginga skuli vera í samræmi við ákvörðun Alþingis í fjárlögum og fjáraukalögum.

Um 43. gr.


    Nokkrar breytingar eru hér gerðar á greininni sem áður var 51. gr. laganna að öðru leyti. Vegna breytinga á bótaflokkum lífeyristrygginga breytist 1. mgr. ákvæðisins nokkuð. Þá er ákvæðinu um vasapeninga breytt til samræmis við framkvæmd þar sem gildandi ákvæði er samkvæmt orðanna hljóðan óframkvæmanlegt. Loks er gert ráð fyrir að saman geti farið greiðsla örörkulífeyris og bóta skv. f-lið 1. mgr. 24. gr.

Um 44. gr.


    Greinin er samhljóða 52. gr. laganna að öðru leyti en því að sambúðartími er styttur í eitt ár.

Um 45. gr.


    Greinin er samhljóða 53. gr. laganna.

Um 46. gr.


    Greinin er samhljóða 54. gr. laganna.

Um 47. gr.


    Greinin er samhljóða 55. gr. laganna.

Um 48. gr.


    Greinin er samhljóða 56. gr. laganna.

Um 49. gr.


    Greinin er samhljóða 57. gr. laganna.

Um 50. gr.


    Greinin er samhljóða 58. gr. laganna.

Um 51. gr.


    Greinin er samhljóða 59. gr. laganna.

Um 52. gr.


    Greinin er samhljóða 60. gr. laganna að öðru leyti en því að vísað er til maka í 2. mgr. í stað konu.

Um 53. gr.


    Greinin er samhljóða 61. gr. laganna.

Um 54. gr.


    Greinin er samhljóða 62. gr. að öðru leyti en því að tilvísun í lögheimilislög er breytt vegna nýrra laga.

Um 55. gr.


    Greinin er nokkuð breytt frá 63. gr. laganna í samræmi við reglur EES-samningsins um almannatryggingar.

Um 56. gr.


    Greinin er samhljóða 65. gr. laganna að öðru leyti en því að tilvísun í skattalög er færð til samræmis við breytingar sem gerðar hafa verið.

Um 57. gr.


    Greinin er samhljóða 67. gr. laganna að öðru leyti en því að orðalag er fært til samræmis við að iðgjöld til lífeyristrygginga voru felld niður árið 1972. Þá er 2. mgr. greinarinnar felld niður þar sem Tryggingastofnun annast ekki innheimtu neinna iðgjalda sjálf.

Um 58. gr.


    Greinin er samhljóða 71. gr. laganna.

Um 59. gr.


    Greinin er nokkuð breytt frá 72. gr. laganna því felld er niður heimildin til að veita sveitarstjórnum eða öðrum, sem sveitarstjórn gengur í ábyrgð fyrir, lán til að koma upp elliheimilum. Ákvæðið þykir ónauðsynlegt eftir tilkomu Framkvæmdasjóðs aldraðra. Þá er felld niður 2. mgr. 72. gr. um tekjur varasjóðs sjúkratryggingadeildar. Slíkur varasjóður hefur ekki verið til staðar um margra ára skeið.

Um 60. gr.


    Greinin er lítillega breytt frá 73. gr. laganna í samræmi við ný barnalög, nr. 92/1990.

Um 61. gr.


    Greinin er samhljóða 74. gr. laganna.

Um 62. gr.


    Greinin er samhljóða 75. gr. laganna.

Um 63. gr.


    Greinin er samhljóða 76. gr. laganna.

Um 64. gr.


    Greinin er samhljóða 77. gr. laganna að öðru leyti en því að lagatilvitnun í sjómannalög er breytt til samræmis við gildandi lög.

Um 65. gr.


    Greinin er samhljóða 78. gr. laganna.

Um 66. gr.


    Greinin er samhljóða 79. gr. laganna.

Um 67. gr.


    Greinin er samhljóða 81. gr. laganna að öðru leyti en því að sérstaklega er tekið fram að reglur Evrópubandalagsins um almannatryggingar skuli lögfesta hér á landi í formi reglugerða. Gert er ráð fyrir að í kjölfar samþykktar Alþingis á samningnum um Evrópska efnahagssvæðið verði reglugerðir nr. 1408/71 og 574/72 birtar í Stjórnartíðindum hér á landi. Í framhaldi þess munu síðan breytingar á þessum reglugerðum jafnóðum birtar með sama hætti hér á landi.

Um 68. gr.


    Greinin þarfnast ekki skýringa.

Um ákvæði til bráðabirgða.


     Gerðar eru nokkrar breytingar á ákvæði 2. tölul. bráðabirgðaákvæða í samræmi við tillögu starfshóps um atvinnumál fatlaðra. Gert er ráð fyrir að nánari ákvæði um þessa vinnu verði sett með reglugerð.