Evrópuráðs­þingið

Parliamentary Assembly of the Council of Europe, PACE

Aðalmenn Varamenn

Alþjóðaritari

Auður Örlygsdóttir alþjóðastjórnmálafræðingur

Gagnleg vefföng

 

Markmið, uppbygging og starfsemi

Evrópuráðið var stofnað 5. maí árið 1949. Helstu stofnanir Evrópu­ráðsins eru ráðherranefndin og Evrópu­ráðs­þingið. Alþingi hefur átt aðild að Evrópu­ráðsþinginu síðan 1950. Stofnríki Evrópu­ráðsins voru 10 en upp úr lokum kalda stríðsins fjölgaði þeim verulega og um mitt ár 2007 voru aðildarríkin orðin 47. Nú eru aðildarríkin 46 en Rússlandi var vísað úr ráðinu í kjölfar innrásarinnar í Úkraínu í febrúar 2022. Í þessum ríkjum búa um 830 milljónir manna. Auk þeirra eiga sex ríki áheyrnaraðild með ríflega 600 milljónir manna. Eitt ríki, Belarús, hefur stöðu sérstaks gests. Þá eiga fjögur ríki, Palestína, Marokkó, Jórdanía og Kirgistan, í sérstöku lýðræðissamstarfi við Evrópuráðsþingið og senda þau fulltrúa sína á fundi þingsins.

Markmið Evrópu­ráðsins er að standa vörð um hugsjónir aðildar­ríkjanna um mannréttindi og lýðræði og stuðla að efnahagslegum og félagslegum framförum innan þeirra. Starfsemi Evrópu­ráðsins nær í reynd til allrar ríkjasamvinnu, að undanskildum öryggis- og varnarmálum í herfræðilegum skilningi. Skilyrði til inngöngu í Evrópu­ráðið er að viðkomandi ríki hafi fullgilt mann­réttinda­sáttmála Evrópu og er ráðið þannig viðmiðun fyrir þær þjóðir sem eru að stofna eða endurreisa lýðræði og réttarríki í sínu landi. Fulltrúar á þingi Evrópu­ráðsins samþykkja eða hafna inngöngu nýrra aðildarríkja í atkvæðagreiðslu.

Á Evrópuráðs­þinginu eiga 306 fulltrúar sæti og jafnmargir varamenn. Bæði aðal- og varamenn geta sótt þingfundi, en einungis aðalmenn hafa atkvæðisrétt. Í ráðherra­ráðinu hefur hvert ríki eitt atkvæði. Fjöldi fulltrúa í þinginu fer eftir stærð þjóðar. Þingið starfar í 8 málefnanefndum og 20 undirnefndum þeirra, en einnig starfa í þinginu fimm flokkahópar. Þá sitja forseti, 20 varaforsetar og fimm formenn flokkahópa og 10 formenn málefnanefnda í framkvæmdastjórn þingsins, sem hefur umsjón með innri málefnum þess. Sami hópur skipar stjórnarnefnd ásamt formönnum landsdeilda. Smærri ríki skiptast á sætum í framkvæmdastjórn sem kemur fram fyrir hönd þingsins á milli þingfunda. Loks sitja fulltrúar framkvæmda­stjórnar auk þeirra landsdeilda, sem eiga ekki sæti í henni hverju sinni (oftast formenn), í sameiginlegri nefnd með ráðherranefnd sem heldur ávallt fundi í tengslum við þingfundi. Þingið heldur fundi fjórum sinnum á ári, í janúar, apríl, júní og október, og stendur hver fundur yfir í eina viku í senn. Á þing­fundum eru skýrslur nefnda ræddar og um þær ályktað. Tilmælum og álitum er vísað til ráðherra­nefndarinnar sem fjallar um þær og annast framkvæmd þeirra ef þurfa þykir, t.d. með beinum aðgerðum, tilmælum eða með frumkvæði að lagasetningu í þjóðþingum. Nefndir þingsins hittast 4-8 sinnum á ári utan þingfunda.

Evrópuráðs­þingið á oft frumkvæði að samningu fjölþjóðlegra sáttmála sem eru lagalega bindandi fyrir þau aðildarríki sem undirrita þá. Mannréttinda­sáttmáli Evrópu og félagsmála­sáttmáli Evrópu eru dæmi um slíka sáttmála. Þá er Evrópuráðs­þingið umræðu­vettvangur um stjórnmál, efnahagsmál, félagsmál, mannréttindamál, umhverfismál, vísindi, menningar- og menntamál. Á þingfundum starfa þingmenn saman, bera saman bækur sínar og skiptast á hugmyndum, sem er nýfrjálsum lýðræðisríkjum Mið- og Austur-Evrópu ekki síst mikilvægt. Evrópuráðið hefur allt frá falli Berlínarmúrsins gegnt mikilvægu hlutverki í því að styðja þjóðir Mið- og Austur-Evrópu á leið til lýðræðis, m.a. með lögfræðilegri aðstoð, tækniaðstoð og kosningaeftirliti. Þá hafa sáttmálar ráðsins áhrif á aðrar fjölþjóðastofnanir. Virðing fyrir mannréttinda­sáttmála Evrópu var t.d. gerð að inngönguskilyrði í Evrópu­sambandið í Amsterdam­sáttmálanum. Loks má geta þess að fulltrúar á Evrópuráðs­þinginu kjósa dómara til setu í Mannréttinda­dómstól Evrópu.  

Nefndaseta Íslandsdeildar Evrópuráðsþingsins 

Stjórnarnefnd og framkvæmdastjórn

Bjarni Jónsson.

Stjórnmála- og lýðræðisnefnd

Bjarni Jónsson.

Laga- og mannréttindanefnd

Þórhildur Sunna Ævarsdóttir.

Nefnd um félagsmál, heilbrigðismál og sjálfbæra þróun

Bjarni Jónsson.

Nefnd um fólksflutninga og málefni flóttafólks

Birgir Þórarinsson.

Nefnd um menningar- og menntamál, fjölmiðla og vísindi

Birgir Þórarinsson.

Jafnréttisnefnd

Þórhildur Sunna Ævarsdóttir.

Nefnd um starfsreglur þingsins

Þórhildur Sunna Ævarsdóttir.

Eftirlitsnefnd

Þórhildur Sunna Ævarsdóttir og Birgir Þórarinsson.

Vefur Evrópuráðsþingsins